Jared Diamond. Collapse. How societies choose to fail or succeed. London: Penguin, 2006 (2005).

De samenlevingen van de Paaseilanden, van de Vikingen op Noorwegen en van de Maya's: allemaal zijn ze op een bepaald moment ten onder gegaan. Waarom? Volgens de Amerikaanse hoogleraar Aardrijkskunde Jared Diamond ligt er telkens min of meer hetzelfde pakket oorzaken aan te grondslag, zij het dat de relatieve bijdrage van ieder ingrediënt van keer tot keer kan verschillen: de mensen putten hun natuurlijke bronnen uit, bijvoorbeeld omdat ze dat gewend raken in relatieve gunstige tijden; er ontstaat een grotere of kleinere schommeling in het klimaat; er is onderlinge onenigheid of oorlog met buren; handels- of andere partners vallen weg.

Diamonds boek bestaat allereerst uit een reeks ilustraties van deze 'theorie' uit het verleden; het is natuurlijk maar de vraag in hoeverre dit echt een theorie is, omdat het moeilijk is om te bedenken wat voor factoren er nog meer een rol zouden kunnen spelen, als we er even vanuit gaan dat het onwaarschijnlijk is dat samenlevingen zomaar uit zichzelf in elkaar storten. Het is wel aardig om die verhalen te lezen, maar dat is meer omdat je er iets uit leert over de geschiedenis - ik wist bijvoorbeeld niet dat de Vikingen zichzelf in de eerste plaats als boeren zagen.

Zoiets geldt ook voor het tweede hoofddeel, waarin de huidige samenlevingen van Rwanda, Haiti, China en Australië worden beschreven. Ook daar leer je van alles uit over de ecologische problemen van de huidige tijd, maar om nu te zeggen dat er echt een grote lijn inzit, is volgens mij overdregen.

Diamond schrijft af en toe behoorlijk schools. Het eerste hoofdstuk eindigt nota bene met een overzicht over wat hij van plan is in hoofdstuk 2, 3, enz. te gaan doen. Het laatste deel van het boek - waarin lessen getrokken worden over hoe het nu verder met de wereld, heb ik, vooral om die reden, niet meer helemaal in detail gelezen. We moeten beter op onze aarde passen, en voorzichtig zijn!