José Saramago. De stad der zienden. Amsterdam: Meulenhoff, 2005.

Een vervolg! Een nobelprijswinnaar die een vervolg schrijft op een eerder boek dat een succes was! En nog een zeer sjacherijnig vervolg bovendien!

In een hoofdstad — dezelfde stad die een rol speelde in Saramago's roman De stad der blinden, en veel meer komen we over die stad ook niet te weten — worden gemeenteraadsverkiezingen gehouden, en tot de schrik en verbazing van de regering stemt zeventig procent van de kiezers blanco. In aller ijl worden binnen een paar dagen nieuwe verkiezingen georganiseerd; nu stemt vijfentachtig procent van de kiezers blanco. Zoiets kan de regering natuurlijk niet over zijn kant laten gaan. We zien alles gebeuren vanuit de machthebbers, die niet kunnen begrijpen waarom de kiezers hun de democratische legitimatie ineens onthouden: alles ging toch goed? Er is een regeringspartij (de Partij van Rechts) en een oppositiepartij (de Partij van het Midden), en alle ministers zijn mannen van stavast. Ze kondigen de staat van beleg af, ze vertrekken uit de hoofdstad, maar niemand geeft een krimp.

Dat is de eerste helft, een bittere aanklacht tegen de 'democratie', een warm pleidooi van een echte anarchist. Maar dan. In de tweede helft wordt de schuld ineens gegeven aan de 'vrouw van de oogarts', de vrouw die in De stad der blinden, dat ik ook gelezen heb, een glansrol speelde. Zij was de enige die niet blind werd, nu moet ze wel de 'schuld' hebben van deze vreedzame opstand, nietwaar? Er wordt een politiecommissaris op haar afgestuurd, maar als hij overtuigd raakt van haar onschuld, wordt hij van zijn taak ontheven en vermoord. Ook de vrouw van de oogarts wordt, in de laatste zin, doodgeschoten. Een vervolg komt er in ieder geval dus niet meer, maar ik begrijp toch niet goed waarom deze verbinding tussen die twee boeken gelegd moet worden: wat is daar de betekenis van? Dat er een willekeurige persoon wordt aangewezen als schuldige, is op zichzelf al eigenaardig: wat wil de regering daarmee bereiken, vooral als ze die schuldige doodschiet, terwijl het duidelijk is dat de 'opstand' daarmee niet opgelost zal zijn. Maar vooral: waarom moet dat iemand zijn die in een heel andere roman met een heel ander verhaal ook een rol speelde?