Stephen Mitchell. Gilgamesh. A New English Version. New York/London/etc.: Free Press, 2004 (1700 BCE)

De eerste held uit de wereldliteratuur was soms enorm bang; bijvoorbeeld als hij oog in oog stond met een monster. De eerste held uit de wereldliteratuur was soms ook nogal dom: met pijn en moeite haalt hij ergens een kruid vandaan waardoor hij jong kan blijven, en dan legt hij het zomaar ergens neer zodat een slang het kan stelen. De eerste held uit de wereldliteratuur was openlijk homoseksueel en mocht graag hand in hand lopen met zijn vriend.

Verhalen van bijna vierduizend jaar geleden zou bijna moeilijk te begrijpen moeten zijn. Er gebeuren ook wel vreemde dingen in dit verhaal, maar alles bij elkaar is het vooral een ontroerende klacht over de dood, en tegelijk een ode aan het leven. Misschien komt dat door de 'nieuwe versie' die de Amerikaanse dichter Stephen Mitchell maakte -- nieuwe versie omdat hij is samengesteld op basis van bestaande vertalingen, niet op basis van het origineel, en dus geen vertaling mag heten. Die vertaling is prachtig, modern en dichterlijk. Hij wordt bovendien voorafgegaan door een heel heldere en inspirerende inleiding. Hoe dan ook heb je de indruk dat Gilgamesh nu eigenlijk misschien wel weer beter te begrijpen valt dan, pakweg, in de middeleeuwen.

Een paar jaar geleden heb ik een toneelvoorstelling gezien van Gilgamesh. Ik kan me daaruit vooral het graf herinneren dat Gilgamesh voor zijn vriend Enkidu oprichtte, niet de schoonheid van zijn jammerklacht. In het Engels klinkt die zo:

My beloved friend is dead, he is dead,
my beloved brother is dead. I will mourn
as long as I breathe I will sob for him
like a woman who has lost her only child.