José Saramago. De stad der blinden. Amsterdam: Meulenhoff, 2001 (1995).

vertaling: Harrie Lemmens.

Iets meer dan anderhalf jaar geleden heb ik mezelf de opdracht gegeven om 'de honderd belangrijkste boeken' van de wereldliteratuur te lezen, volgens een lijst van de Noorse boekenclub. Als een soort bezwering van het gevoel dat ik in het midden van het leven ben aanbeland, wilde ik al die hoogtepunten lezen. Ook de boeken die ik eerder al eens gelezen had, zoals dit boek, dat helemaal niet zo heel lang geleden gelezen heb.

En ondanks die paar jaar had zich toch een heel ander beeld van dit boek gevormd. Het verhaal dat ik me herinnerde had een heel andere nadruk dan het verhaal dat ik nu las.

In een nameloze stad wordt iedereen blind. We volgen een groepje nameloze mensen die bij wijze van quarantaine worden opgesloten en aan hun lot worden overgelaten, totdat uiteindelijk ook de soldaten die hen bewaken blind zijn geworden en ze door de stad zwerven, geleid door de enige vrouw in de hele stad die niet blind geworden is. Ze komen uiteindelijk in haar huis terecht, waar ze zich in ieder geval een beetje schoon kunnen maken, en uiteindelijk krijgt iedereen het zicht weer terug.

Dat is het staketsel, en dat herinnerde ik me ook nog wel. Maar wat ik me dan van de vorige keer vooral herinnerde was het trage van het leven van die blinden, het eindeloze wachten in de quarantaine, het geschuifel over straat als ze vrijgelaten zijn. Nu maakte juist de dramatische momenten veel meer indruk: de verkrachtingen die een groepje blinden die in de quarantaine de macht over het voedsel verworven hebben plegen, de moord op een van hen door de ziende vrouw, de honden die op straat het lijk van een dode man uiteenscheuren. Niets daarvan kon ik me nog herinneren, niets.

De stad der blinden is natuurlijk een boek over het belang van het zien, het wonder van het zien, de menselijkheid die we ontlenen aan het feit dat we gezien worden. Maar hoe zit het dan toch met de herinnering?

Eerder schreef ik hier over Saramago's vervolg op dit boek, Stad der zienden.