Thomas Mann. Der Zauberberg. Frankfurt: G.B. Fischer, 1954 (1924).

Ik heb de Zauberberg gelezen!

Voor mij was dat vele, vele jaren lang een gebergte waarvan ik me bijna niet kon voorstellen dat ik het ooit zou beklimmen; zo'n boek waarvan ik nauwelijks kon geloven dat iemand het ook echt las, zo dik, zo Duits, zo dreigend. Maar nu heb ik het dus echt gelezen. En ik heb er niet veel langer dan een (vakantie)week over gedaan. En ik heb ervan genoten.

De taal is prachtig, de toon is ongelofelijk muzikaal en de schrijver geeft zijn lezers van alles om over na te denken. En dan bedoel ik eigenlijk niet vooral de inhoud van de vele gesprekken die Hans Castorp, de hoofdpersoon, voert met de andere bewoners van het sanatorium in de Alpen waar hij komt om drie weken lang zijn zieke neef te bezoeken, maar waar hij uiteindelijk zeven jaar blijft. Ik bedoel vooral de spelletjes die Mann speelt met het uitdijen en inkrimpen van de tijd, of (iets minder aan de oppervlakte) met de geografie.

Hans Castorp en de andere bewoners maken maar één onderscheid: dat tussen 'Ons Hierboven' en het 'Flachland'. Maar ondertussen lijkt het mij geen toeval dat het sanatorium zich recht in het midden van Europa bevindt, en dat de vier belangrijkste gesprekspartners van de Hamburger Castorp uit vier hoeken van Europa komen: de rationalist Settembrini uit Italië, de oerkatholiek Naphta uit Spanje, de aardse Mynheer Peeperkorn uit Nederland en de geliefde Chauchat uit Rusland. Onder heel veel meer gaat het boek over Europa, en over Duitslands plaats in Europa. In een discussie werpt Settembrini Castorp voor de voeten dat hij niet stil kan blijven, dat als hij geen woorden gebruikt, dat als Duitsland geen woorden gebruikt om te kiezen in deze roerige tijden, dat het dan misschien geweld gaat gebruiken. En inderdaad verschijnt Castorp aan het eind van het boek — weliswaar niet zwijgend maar zingend — op het slagveld.

Want het boek gaat, nog steeds onder heel veel meer, ook over de relatie tussen woord en daad. Het is een ode aan de taal, ongetwijfeld, maar ook een enigszins wanhopige ode, want op het eind schieten woorden tekort. Niet alleen in de Grote Oorlog, maar vlak daarvoor, wordt ook de eeuwig lijkende discussie tussen Settembrini en Naphta op een dramatische manier beslecht, namelijk doordat de laatste zich in een duel doodschiet.

In een voorwoord zegt Mann dat je de Zauberberg eigenlijk twee keer moet lezen om de muziek goed te begrijpen. Daar ben ik nu te ongeduldig voor. Maar ik hoop dat ik tijd van leven heb voor een tweede ronde.

Ik heb de Zauberberg gelezen en het heeft me een beetje veranderd. Al is het maar doordat ik nu kan zeggen dat ik iemand ben die de Zauberberg gelezen heb.