William Faulkner. The Sound and the Fury. New York: Vintage, 2005 (1929).

Ik denk dat alle lezers van Faulkner het overal en tot in eeuwigen dage op een bepaald moment over een onderwerp moeten hebben: dat The Sound and the Fury zo lastig te lezen is. Je kunt het prachtig vinden of afschuwelijk, je kunt alle andere boeken uit de wereldliteratuur gelezen hebben, of geen enkel — moeilijk blijft het.

Dat geldt vooral, of eigenlijk uitsluitend voor de eerste van de vier hoofdstukken, die ieder geschreven zijn uit het standpunt van een van de gebroeders Compson waar een steekje los aan is: het eerste van Benjamin, die autistisch is maar ook enigszins achterlijk, het tweede vanuit Quentin op de dag dat hij in wanhoop zelfmoord pleegt. Het derde hoofdstuk is geschreven vanuit Jason, die zo'n onsympathiek en laag bij de gronds personage is dat zijn verhaal voor weinig problemen zorgt, en het laatste hoofdstuk heeft zelfs een heel klassieke alwetende verteller.

Het verhaal is, als je het helemaal uitgeplozen krijgt, nog niet eens zo vreselijk ingewikkeld. Een familie uit het zuiden raakt aan het begin van de twintigste eeuw in verval door drankzucht van de vader, overdreven eergevoel van de moeder, promiscuïteit van de dochter, de zelfmoord van Quentin en het zelfzuchtige gedrag van Jason. Maar doordat voor Benjamin en Quentin heden en verleden door elkaar lopen (en er bovendien twee verschillende personages zijn die Quentin heten en twee andere die Maury heten) raak je als argeloze lezer bijna onvermijdelijk in de war.

Een geweldig hulpmiddel is dan het internet. Daar is namelijk een prachtige hyperteksteditie van het boek te vinden. The Sound and the Fury blijkt gemaakt voor hypertekst. Met kleurtjes worden de verschillende herinneringen ineens uit elkaar gehaald, en bovendien kun je de fragmenten nu, behalve in de volgorde waarin ze in het hoofdstuk staan, ook in chronologische volgorde lezen.

Waarom maakte Faulkner het boek zo moeilijk? Uit de laatste twee hoofdstukken, maar eigenlijk ook al uit flarden in de eerste twee, blijkt dat het in ieder geval geen onmacht was. Hij kon heel knap en meeslepend in een tamelijk 'gewone' stijl een aangrijpend verhaal vertellen. Uit dedain voor het publiek alleen kan het ook nauwelijks zijn ontstaan, want uit biografische informatie begrijp ik dat Faulkner op het moment van publicatie arm was en nauwelijks van zijn schrijfwerk kon leven. Een bestseller zou The Sound nooit worden, dat zal de schrijver toch wel hebben voorzien.

Je zou kunnen denken dat het in de lucht hing, dat schrijvers als Faulkner in die tijd de gedachte hadden dat ze het proza moesten veranderen, dat zij de literatuur van de toekomst zouden schrijven. Maar als dat de gedachte was, en dit de toekomst, dan is het experiment mislukt. Zo schrijven de meeste schrijvers niet meer, ze lijken een paar stappen terug te hebben gezet.

Ik weet dus niet waarom Faulkner het zo heeft gedaan, maar ik weet geloof ik wel wat voor effect het op mij als lezer maakt. In het begin voelt een lezer als ik, een gewone, doorsneelezer, alleen maar weerstand. Als je moet gaan studeren en puzzelen om een beetje te kunnen begrijpen wat er gebeurt, ga je je al snel afvragen of dat wel de moeite waard is. De thematiek is in sommige opzichten ook een beetje ouderwets, veel problemen komen toch vooral voort uit de bekrompenheid van de mens in het zuiden aan het begin van de vorige eeuw. Doordat je in de eerste hoofdstukken zo enorm veel moeite moet doen, ga je vanzelf meer van het boek houden. Omdat in de tweede helft gaandeweg bijna alles duidelijk wordt, houd je aan het eind bovendien nog een prettig gevoel over dat je het hebt begrepen. En door dat gevoel kun je dan ook wat meer waardering op brengen voor het begin, en inzien hoe knap het eigenlijk is dat iemand een geestelijk gehandicapte of een gefrustreerde zelfmoordenaar vanbinnenuit beschrijft. Wie doorzet, wordt uiteindedelijk beloont met een rijk beeld van een totaal verknipte familie. Ik denk dat ik uiteindelijk heel veel van dit boek ga onthouden — veel meer dan menig gemakkelijker boek.