Philip Roth. The Humbling. London: Jonathan Cape, 2009.

Simon Axler is een acteur die niet eens meer kan doen alsof hij een acteur is. Hij begint een verhouding met een veertigjarige dochter van jeugdvrienden, Pegeen, die tot die tijd alleen lesbische verhoudingen heeft gehad, waaronder een met iemand die zich ineens tot man wilde laten ombouwen en een met iemand die haar sindsdien is gaan stalken. Uiteindelijk verlaat Pegeen Simon ook, die daarop besluit om zich door de mond te schieten.

Over The Humbling blijken de recensenten het niet eens. NRC Handelsblad publiceerde zelfs maar liefst drie verschillende opinies in de boekenbijlage. Er zijn mensen die vinden dat Roth hiermee laat zien dat hij het ook niet meer kan, en als ik het verhaal samenvat, zie ik des te duidelijker hoe drakerig het in elkaar zit.

Toch heb ik heel sterk het gevoel dat in dit debat een partij volkomen ongelijk heeft: degenen die zeggen dat The humbling een staaltje slappe porno is in een literaire vermomming. Porno is het al helemaal niet — er komen als ik het goed tel twee bedscènes in voor, en de titel van het boek lijkt gekozen te zijn om die twee te beschrijven. Axler beleeft misschien op het eerste gezicht een oudemannenfantasie door het aan te leggen met een jongere vrouw, maar hij komt daar enorm vernederd uit.

Aan de andere kant is The humbling nu ook weer niet het ultieme meesterwerk waar Philip Roth zijn hele carrière naar toe heeft gewerkt. Zijn vorige boek, Indignation, wekte bij mij in ieder geval veel heftiger het gevoel van verontwaardiging op dan dit boek dat van vernedering. Dat komt denk ik vooral doordat The humbling zo opzichtig een Shakespeareaans spel is met (sekse-)identiteit: bijna iedereen in dit boekje ondergaat op een of ander niveau een transformatie van man naar vrouw of omgekeerd: door een echte operatie te ondergaan, door zich als man een pistool in de mond te duwen, door zich als vrouw een voorbinddildo om te binden. Dat is mooi, maar maakt het verhaal ook wat afstandelijker. Zoals ook het theatrale van Axlers gedrag het moeilijk maakt het boek te geloven. Axler is een acteur van wie de lezer niet eens meer kan geloven dat hij een mens is.