Ian Buruma. Grenzen aan de vrijheid. Van De Sade tot Wilders. Stichting Maand van de Filosofie, 2010

Vroeger ging de Nederlandse schrijver en journalist Ian Buruma weleens lunchen met de beroemde Britse filosoof Isaiah Berlin. Een van de dingen die IB1 inspirerend vond van IB2 was dat deze zich niet wentelde in zijn eigen gelijk. Berlin was als denker duidelijk door de Verlichting geïnspireerd, maar hij vond het boeiender om zich daarom bezig te houden met tegenstanders: "Denkers van de contra-Verlichting zoals De Maistre, Hamann en Vico waren allesbehalve domoren, en in hun theorieën kon je tenminste je tanden zetten".

Buruma zegt dat om een reden — zijn boodschap is dat we moeten streven naar de vrijheden die de Verlichting ons aan de hand heeft gedaan, maar dat we daarbij geen fundamentalisten moeten worden. Behalve over geweld valt over alles te marchanderen, zegt hij, iedere vrijheid heeft altijd zijn beperkingen gekend die we voortdurend met elkaar in de samenleving moeten zien af te spreken: "als een geloof in westerse waarden zich verhardt tot een dogma en vrijheid wordt gehanteerd als een vorm van absolutisme, dan zullen we zien hoe ook de beste ideeën eindigen in een catastrofe".

Wat mij een beetje stoort, is dat Buruma daarbij af en toe een sneer uitdeelt naar Wilders en 'de vrienden van Theo van Gogh' die dus wel dogmatisch vrijheidslievend zijn. Ik denk dat bijna iedere lezer die opvatting met Buruma zal delen, zeker over Wilders. Ik ook hoor, mij hoor je daar niet over. Maar er zit daardoor een zwart-wit-tegenstelling in het boekje dat niet hoort in een pleidooi voor de nuance. Het had beter gewerkt als Wilders en de zijnen hoffelijk terzijde waren geschoven - als Ian Buruma de intellectuele en morele kracht van Isaiah Berlin had getoond.