Jan Wolkers. Turks Fruit. Amsterdam: Meulenhoff, 2009 (1969)

-
Jan Wolkers. Turks Fruit Zou er al eens een student een scriptie hebben geschreven over het braken bij Jan Wolkers? Het komt, in ieder geval volgens mijn herinnering, heel vaker voor. Nu de gemoederen niet meer zo geschokt hoeven te zijn over de seks als veertig jaar geleden, is het misschien aardig zich eens te buigen over die andere vorm van lichaamssappen uitscheiden.

De belangrijkste braakscène in Turks Fruit is ook het scharnier van het boek: de rest speelt zich duidelijk ofwel voor dit moment af, toen de hoofdpersonen nog gelukkig waren, of erna, toen het verval zich inzette. Erik zit op een personeelsfeestje van het bedrijf van zijn schoonmoeder, en ziet dan hoe zijn grote liefde Olga zit te flirten met een miezerig zakenmannetje. Hij staat op, braakt over iedereen heen, strompelt naar de toiletten en braakt daar nog eens over zijn eigen spiegelbeeld heen.

Dat is een merkwaardige gang van zaken. Ik heb zoiets in ieder geval nog nooit meegemaakt, en ik heb er ook nog nooit over horen vertellen. Is die Erik ineens heel ziek? Daar wordt niets over gezegd. Het is natuurlijk allemaal symbolisch voor iets, dat begrijp ik ook wel, een manier van zeggen ('ik kots erop') die letterlijk wordt genomen. Maar het is ook een extreem lichamelijke manier van reageren, die alle personen kenmerkt. Al het nadenken en alle emoties van alle personen worden meteen in lichamelijk actie omgezet: als Olga zich bij haar volgende mannen ongelukkig voelt, krijgt ze dan ook meteen kanker.

Turks Fruit is een van de succesvolste verhalen van de Nederlandse naoorlogse periode. De roman was een bestseller, er is een film naar gemaakt die de best bezochte Nederlandse bioscoopfilm aller tijden werd, en een paar jaar geleden was er zelfs een musical. Ik heb me bij het lezen wel afgevraagd wat dit betekent. Allereerst is het verhaal van Turks Fruit natuurlijk krachtig, en je wordt als lezer almaar voortgestuwd door het vitalisme van de schrijver (bovendien bestaat ieder hoofdstuk uit telkens één lange alinea). Maar verder waren boek en film een onderdeel van een voortdurend proces van emancipatie waar we ongetwijfeld nu nog steeds de vruchten van plukken, maar die vruchten zijn lang niet allemaal even zoet. Of het de wereld nu zo vooruit helpt om te kotsen op de mensen die je niet bevallen, dat is vooralsnog niet wetenschappelijk aangetoond.

Reacties

Unknown zei…
Turks fruit is een zeer goed boek, ik heb het met plezier gelezen. Je leeft je in in het hoofdpersonage Erik en het verhaal. Je denkt dat het over een moslim gaat maar dan gaat het over een Russische vrouw. Eens je het verhaal hebt gelezen begrijp je het wel. Een nadeel was wel dat het boek zo snel uit was, maar daaruit concludeerde ik dat boeken niet altijd saai hoeven te zijn.
16 mei 2013 om 21:17
Anoniem zei…
zeer zinloze stomme reactie, schiet niemand wat mee op
23 februari 2014 om 16:15
Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Het eerste kwart: Lize Spit, Het smelt

-
Afbeelding
Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat de oervorm van de fictie het spel is, het kinderspel: "Jij was de vader en ik de moeder." Je bedenkt iets, en je bedenkt samen iets. In die oervorm is er nog geen onderscheid tussen spreker en luisteraar, je bouwt samen aan dat presens historicum. Het kinderspel is het structurerende element van Lize Spits roman Het smelt. Het gaat daarbij om gruwelijke spelen – maar niemand heeft gezegd dat kinderspel alleen maar gezellig samen een huisje bouwen van Lego is. De titel verwijst naar een raadsel dat Eva, de vertelster in het verhaal, aan andere meisjes opgeeft. De bedoeling van het raadsel is dat die meisjes het niet raden en dat ze daarvoor dan gestraft worden, bijvorbeeld doordat ze hun kleren uitdoen. Het is een raadsel waarbij een geheimzinnige situatie wordt geschetst en de deelnemers door ja/nee -vragen te stellen moeten reconstrueren wat er nu precies gebeurd is. Zoals Eva aan het einde iedereen in haar geboortedorp straft door h...
Meer lezen

Freek Van de Velde. Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving. Lannoo Campus, 2024.

-
Afbeelding
Er is geen groter verhaal te vertellen dan dat van de menselijke taal, uiteindelijk het verhaal van wie en waar wij mensen zijn. Hoe heeft dat wonderlijke taalvermogen, dat vrijwel iedereen bezit op enkele ongelukkigen na, zich in de mens kunnen ontwikkelen? Wat kunnen we uit de taal leren over de oergeschiedenis van de mensheid, over de huidige samenleving en, niet te vergeten, over onszelf als individu? Er is bijna geen serieus verhaal over de mens te vertellen zonder op zijn minst de taal aan te raken — en natuurlijk al helemaal niet zonder taal te gebruiken. De bekende Leuvense taalkundige Freek Van de Velde vertelt dat grote verhaal van taal en mens in zijn boek Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving . Het is een boek dat sprankelt van liefde voor taal, op meerdere niveaus: liefde voor het onderwerp én plezier in het taalgebruik. Wonderlijk verlaagd strottenhoofd Liefde voor het onderwerp heeft Van de Velde zeker. Hij laat de grote lijnen van de taalwe...
Meer lezen

Jan Oegema, Keizersdrama. Lucebert opnieuw, 2024

-
Afbeelding
  Als ik eerlijk ben, kon ik de dreun in februari 2018 niet goed navoelen. Ik kende  Lucebertkenners, en ik kon zien hoe ontdaan ze waren door het nieuws dat de dichter tijdens de Tweede Wereldoorlog in Duitsland fascistische en antisemitische taal had uitgeslagen in brieven aan een Amsterdams meisje. Maar waarom ze zo ontdaan waren, dat kon ik toch niet goed navoelen. Jan Oegema was een van de ontdanen. Niet een die ik ken, maar iemand die duidelijk in diezelfde kring zat. Iemand voor wie Lucebert niet alleen een groots dichter was maar kennelijk ook iemand aan wie je grootse morele kwaliteiten moest toeschrijven, een ziener, ook in politicis.   Hij heeft nu van de dreun iets heel opmerkelijks gemaakt: een studie van Lucebert, zijn zoveelste studie van het oeuvre van de dichter, maar nu een met nieuwe ogen. De ogen die de antisemitische woorden ook hebben gezien. Oegema laat zien hoe precies die onthulling het voor hem mogelijk maakt om met name het late werk van de dich...
Meer lezen