Njal's Saga. London: Penguin Classics, 2001 (13e eeuw).

Vertaling: Robert Cook

De dertiende eeuw was een moeilijke tijd voor IJsland. Het land raakte door onderlinge twisten bijna aan de afgrond, en werd uiteindelijk door Noorwegen overgenomen. Pas in 1944 zou het weer een onafhankelijk land worden. In die tijd kwamen de sagen tot stond, min of meer historische verhalen over de grote mannen uit het verleden, dat wil zeggen van rond het jaar 1000. De beroemdste daarvan is Njal's Saga, het verhaal over de 'baardloze' maar wijze en slimme Njal en diens krachtige en dappere vriend Gunnar.

Zolang ze leven behouden ze hun vriendschap. Hun beider vrouwen beramen allerlei slechts en zorgen er voor dat er mannen uit het andere kamp worden vermoord. Gunnar en Njal lossen dat steeds op in onderling vergelijk: jouw mannen hebben mijn oom vermoord, maar als je mij tweeduizend goudstukken geeft, praten we nergens meer over. Uiteindelijk vallen beider mannen ten prooi aan laffe vijanden die Gunnar onverwacht thuis overvallen, en Njal's huis in brand steken.

Net als veel Nederlanders, wist ik eigenlijk niets over de sagen voordat ik aan Njal begon. Ik dacht dat het verhalen waren over Wodan en Odin, maar die komen in Njal eigenlijk helemaal niet voor. Het verhaal gaat veel eerder over de kracht van alles onderling samen regelen. Als er problemen zijn, ga je naar de jaarlijkse volksvergadering (de Althing) en probeert daar voldoende medestanders te vinden om succesvol een proces te beginnen. Daarbij zijn intelligentie en inzicht belangrijker dan fysieke kracht. Hoewel ze uiteindelijk niet veel lijken te kunnen uitrichten - alle helden zijn dood aan het eind - worden ze wel duidelijk als beter beoordeeld dan krachtpatserij.

De sagen werden kennelijk geschreven in een periode van weemoed: ze gaan over de goede oude tijd, toen IJslanders nog zelf alles wisten te klaren. Toch was die goede oude tijd er niet speciaal een waarna je nu zou terugverlangen: zoveel doden en zoveel geweld, en zoveel treurnis om die doden en dat geweld. De godsdienst speelt bovendien nauwelijks een rol. De goden komen er niet in voor, en ergens halverwege wordt heel IJsland ineens tot het Christendom bekeerd, zonder dat er iets veranderd. Njal's Saga: ik wist er niets vanaf voor ik het begon te lezen - en het is nog steeds een raadsel.