Philip Roth. When She Was Good. Audible, 2009 (1967).

When She Was Good is, geloof ik, een van Philip Roth's minst geliefde romans. Het is ook een van zijn minst kenmerkende, de enige met een vrouwelijke hoofdpersoon en de enige waarin geen enkele jood voorkomt. Bovendien maakt Roth het bijna onmogelijk om sympathie op te vatten voor Lucy, die haatdragend is, en scheldt en zich moreel ieders superieur waant en niet lijkt te zien dat de mensen om haar heen ook maar proberen met haar om te gaan.

Ik vond het prachtig. Toegegeven, ik vond het moeilijk om in het verhaal te komen, misschien omdat ik teveel verwachtte teleurgesteld te worden door Philip Roth die eens iets heel anders had willen doen en zich daaraan had vertild. Maar op een bepaald moment werd ik gegrepen door het verhaal van iemand die geconfronteerd wordt met echt onrecht dat haar is aangedaan - haar vader drinkt, haar vriendje maakt haar zwanger, haar vriending laat haar zomaar vallen - maar die daar zo extreem onverzoenlijk op reageert dat ze zichzelf een normaal leven onmogelijk maakt. Zij raakt daardoor in een eenzaamheid terecht die vooral aan het werk van Dostojewski doet denken: ze deelt haar gedachten met niemand want niemand is te vertrouwen en alleen al daardoor wordt ze op den duur een misdadiger.

Philip Roth heeft de naam een hekel te hebben aan vrouwen, en When She Was Good heeft daar misschien wel aan bijgedragen, maar dat is dan ten onrechte. Zeker, Lucy is een onredelijk monster, maar de mannen doen haar ook van alles aan, en bovendien voel je als lezer toch met haar mee. Wees alsjeblieft niet zo onredelijk, Lucy, je richt alleen jezelf ermee ten gronde. Ik las ergens op internet (het enige positieve dat ik kon vinden) dat je dit boek moet lezen als een soort feministisch pamflet. Dat lijkt me onzin. Lucy moest een vrouw zijn, omdat het boek gaat over verontwaardiging over domme en hypocriete mannen, maar verder zijn het buitenstaanderschap en de woede kenmerkend voor het beste van Philip Roth. Waarbij ook nog moet worden aangetekend dat ze soms ineens overvallen wordt door even redeloze liefde voor haar man (' when she was good') en dan bijvoorbeeld bij hem blijft alleen omdat ze wil dat hij zijn school afmaakt; vervolgens zwanger van hem raakt en dan voor altijd aan hem vastzit.

Een deel van de meeslependheid lag wat mij betreft trouwens in de vertelster van dit luisterboek, Tanya Eby. Ze is een prachtig acteur en zet alle mannen neer als vooral sukkels. Lucy's goedzakkige echtgenoot Roy - te pas en te onpas brengt hij te berde dat een goede daad 'doesn't cost us anything' - in de eerste plaats, die op een uiterst irritante, maar tegelijkertijd door en door goedige manier Lucy probeert te krijgen waar hij haar hebben wil.

Philip Roth blijkt zoveel verschillende dingen te kunnen. Het is dat hij verder ook zoveel prachtigs geschreven heeft, anders zou je bijna hopen dat hij zich vaker op het spoor had begeven van het beschrijven van mensen met wie hij werkelijk niets gemeen heeft: witte, angelsaksische, protestantse vrouwen uit de lagere middenklasse, die ineens kunnen ontsporen. In sommige boeken lijkt Roth volkomen door zichzelf geobsedeerd. Dit boek laat zien hoe groots zijn greep als schrijver is. Het is zeker dat Lucy iemand als Philip Roth zou haten. Maar het omgekeerde is helemaal zo duidelijk niet.