Philip Roth. Nemesis. London: Random House, 2010

Bucky Cantor, een jonge atletische Amerikaanse man mag in 1944 niet in de oorlog meevechten, omdat zijn ogen niet goed genoeg zijn. In plaats daarvan begeleidt hij kinderen in een zomers sportpark in Newark. De kinderverlamming slaat daar echter toe - een ziekte die Cantor uiteindelijk voor de rest van zijn leven lichamelijk en vooral geestelijk zal knakken.

Waar moet ik beginnen om dit melancholieke en treurige en wijze boek te prijzen? Ik ben een bewonderaar van Philip Roth, er zijn weinig schrijvers van wie ik zoveel gelezen heb. En toch heeft hij me met deze novelle toch weer te pakken.

Veel mooie romans laten veel verschillende kanten van de zaak zien, allemaal begrijpelijk en toch niet met elkaar in overeenstemming. Roth kan dat ook: de lezer heeft het gevoel dat hij iedere persoon in dit boek kan begrijpen, ook als ze ruzie maken. Dat draagt bij aan het gevoel van pracht en treurnis dat na het dichtslaan beklijft.

Neem de titel van het boek, Nemesis. Dat verwijst naar de woede die Bucky Cantor voelt tegenover God die zomaar polio bedacht heeft en daarmee kinderen slaat en laat sterven. Die woede keert zich op een zeker moment ook tegen Cantor zelf, omdat hij meent dat hij de ziekte heeft helpen verspreiden. Zulke woede wordt door de verteller hubris genoemd en, hoewel dat nergens expliciet wordt gezegd, was Nemesis de godin die hubris kwam bestraffen. Maar die godin gaat dan zelf ook weer behoorlijk wreed te werk. Cantor had zijn geknakte leven toch ook weer niet verdiend.

Dan nog iets. Op Facebook las ik dat de PvdA-politicus Frans Timmermans Nemesis ook gelezen heeft. Hij vroeg zich af of er met die polio een verwijzing bedoeld kon zijn naar de holocaust. In een recensie meldt J.M. Coetzee dat Philip Roth in 2008 La Peste van Albert Camus herlezen heeft. In dat laatste boek wordt de pest in ieder geval wel als metaforisch voor het nazisme gelezen. Coetzees recensie bevat trouwens nog veel meer interessante observaties over het boek. Boeken lezen kan door het internet ook verrijkt worden.