Karl-Heinz Göttert. Alles außer Hochdeutsch. Ein Streifzug durch unsere Dialekte. Berlin: Ullstein, 2011.

-
In de afgelopen twee eeuwen hebben de dialecten in Europa steeds meer terrein verloren aan de standaardtalen. Sommige mensen denken dat die ontwikkeling nu langzaam maar zeker gekeerd wordt — de standaardtalen verliezen terrein omdat mensen om allerlei redenen steeds minder belang hechten aan de 'correctheid' die voor standaardtalen zo bekangrijk is. Desondanks zie je die dialecten nog niet echt enorm opleven.

Iets wat verdwijnt, trekt juist de aandacht en daarom verschijnen er overal boeken over dialecten. (Ik ben zelf betrokken bij de vorig jaar verschenen Dialectatlas van het Nederlands, en ik ben nu weer met een ander boek bezig.) In Duitsland ligt momenteel Alles außer Hochdeutsch in stationskiosken bij de kassa — een boek dat geschreven is door de emeritus hoogleraar Karl-Heinz Göttert uit Keulen.

Alles außer Hochdeutsch is voor een publieksboek over dit onderwerp opvallend dik en opvallend ernstig geschreven. Het biedt in de eerste plaats een overzicht van alle grote Duitse dialectgebieden, de belangrijkste kenmerken van de dialecten daar, iets over de geschiedenis en iets over de huidige stand van zaken. Het cliché ligt dan voor de hand dat zoiets alleen in Duitsland kan, maar in Nederland heeft Nicoline van der Sijs ook succes gehad met dikke, serieuze boeken over taal.

Je kunt dan ook veel leren uit Alles außer Hochdeutsch, en de toon is ondanks die ernst toch prettig. Voor de kenner staan er af en toe wel foutjes in (Göttert is wel taalkundige, maar niet echt een dialectoloog) en om kenner te zijn hoef je in dit geval alleen maar Nederlands te spreken. De verhouding tussen het plat-Duits en het Nederlands wordt niet of nauwelijks uitgelegd, Göttert schrijft er soms over alsof het volkomen vanzelf spreekt dat het twee verschillende talen zijn, terwijl het op andere punten weer duidelijk wordt gemaakt dat de talen 'vloeiend' in elkaar overlopen. Bovendien schrijft hij wonderlijke dingen als:

So heißen die 'Bauchschmerzen' in Ostfriesland Liefkählt (wie Liefsehr in den Niederlanden), die 'Kopfschmerzen' Kopkählt (wie Kopsehr in den Niederlanden).

Ik kan zelfs niet bedenken waar de schrijver die woorden vandaan gehaald heeft (ze komen misschien in oostelijke dialecten wel voor, maar zullen zelfs dan niet zo geschreven worden).

Affijn, zie zelf maar eens een zo duidelijk overzicht over een zo ingewikkeld onderwerp te maken zonder een paar foutjes!

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Het eerste kwart: Lize Spit, Het smelt

-
Afbeelding
Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat de oervorm van de fictie het spel is, het kinderspel: "Jij was de vader en ik de moeder." Je bedenkt iets, en je bedenkt samen iets. In die oervorm is er nog geen onderscheid tussen spreker en luisteraar, je bouwt samen aan dat presens historicum. Het kinderspel is het structurerende element van Lize Spits roman Het smelt. Het gaat daarbij om gruwelijke spelen – maar niemand heeft gezegd dat kinderspel alleen maar gezellig samen een huisje bouwen van Lego is. De titel verwijst naar een raadsel dat Eva, de vertelster in het verhaal, aan andere meisjes opgeeft. De bedoeling van het raadsel is dat die meisjes het niet raden en dat ze daarvoor dan gestraft worden, bijvorbeeld doordat ze hun kleren uitdoen. Het is een raadsel waarbij een geheimzinnige situatie wordt geschetst en de deelnemers door ja/nee -vragen te stellen moeten reconstrueren wat er nu precies gebeurd is. Zoals Eva aan het einde iedereen in haar geboortedorp straft door h...
Meer lezen

Freek Van de Velde. Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving. Lannoo Campus, 2024.

-
Afbeelding
Er is geen groter verhaal te vertellen dan dat van de menselijke taal, uiteindelijk het verhaal van wie en waar wij mensen zijn. Hoe heeft dat wonderlijke taalvermogen, dat vrijwel iedereen bezit op enkele ongelukkigen na, zich in de mens kunnen ontwikkelen? Wat kunnen we uit de taal leren over de oergeschiedenis van de mensheid, over de huidige samenleving en, niet te vergeten, over onszelf als individu? Er is bijna geen serieus verhaal over de mens te vertellen zonder op zijn minst de taal aan te raken — en natuurlijk al helemaal niet zonder taal te gebruiken. De bekende Leuvense taalkundige Freek Van de Velde vertelt dat grote verhaal van taal en mens in zijn boek Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving . Het is een boek dat sprankelt van liefde voor taal, op meerdere niveaus: liefde voor het onderwerp én plezier in het taalgebruik. Wonderlijk verlaagd strottenhoofd Liefde voor het onderwerp heeft Van de Velde zeker. Hij laat de grote lijnen van de taalwe...
Meer lezen

Jan Oegema, Keizersdrama. Lucebert opnieuw, 2024

-
Afbeelding
  Als ik eerlijk ben, kon ik de dreun in februari 2018 niet goed navoelen. Ik kende  Lucebertkenners, en ik kon zien hoe ontdaan ze waren door het nieuws dat de dichter tijdens de Tweede Wereldoorlog in Duitsland fascistische en antisemitische taal had uitgeslagen in brieven aan een Amsterdams meisje. Maar waarom ze zo ontdaan waren, dat kon ik toch niet goed navoelen. Jan Oegema was een van de ontdanen. Niet een die ik ken, maar iemand die duidelijk in diezelfde kring zat. Iemand voor wie Lucebert niet alleen een groots dichter was maar kennelijk ook iemand aan wie je grootse morele kwaliteiten moest toeschrijven, een ziener, ook in politicis.   Hij heeft nu van de dreun iets heel opmerkelijks gemaakt: een studie van Lucebert, zijn zoveelste studie van het oeuvre van de dichter, maar nu een met nieuwe ogen. De ogen die de antisemitische woorden ook hebben gezien. Oegema laat zien hoe precies die onthulling het voor hem mogelijk maakt om met name het late werk van de dich...
Meer lezen