Gerard Reve. De vierde man. Amsterdam: De Bezige Bij, 2009 (1981)

-
Nederlanders! Als we niet uitkijken, verdwijnt een van onze grootste twintigste-eeuwse schrijvers heel snel uit ons blikveld. Ik heb het allemaal niet uitgezocht, maar ik geloof dat hij nu al van de voormalige grote drie degene is die zijn populariteit het snelst verliest; wiens werk het moeilijkst te verkrijgen is (misschien juist omdat het jarenlang zo geëxploiteerd is, ik weet niet hoeveel versies van zijn verzameld werk er wel niet zijn); en die gaandeweg minder gelezen wordt dan Willem Frederik Hermans en Harry Mulisch.

Ik denk dat het tijd wordt om een nieuwe Reve te ontdekken, andere dimensies van deze toch wel heel grote schrijver.

De vierde man is om de een of andere reden een van de weinige boeken die er van Reve te krijgen is in de elektronische boekwinkel van Apple. Ik heb het dus op de iPad gelezen en het lijkt me meteen ook heel geschikt voor zo'n nieuw Reve-beeld.

Reve schreef het boek in 1981 als boekenweekgeschenk, al is het als zodanig nooit verschenen vanwege de 'te controversiële inhoud' — teveel seks, zal dat wel betekend hebben. Toch kun je wel zien dat Reve zijn best heeft gedaan een wat breder publiek te bereiken. Zijn stijl is wat minder barok dan anders, en de seks is toch ook wat minder ruw en verwarrend dan in sommige andere boeken.

Maar wat me deze keer vooral opviel: dat er een hele thematiek wordt aangesneden, ja zelfs centraal staat, waar je in de Reve-studie (als deze al bestaat) zelden iemand over hoort. Het hele boek draait om verhalen vertellen. Alle personen vertellen elkaar voortdurend verhalen, of bedenken verhalen over elkaar, of komen erachter dat de ander een verhaal heeft. In het betrekkelijk korte bestek van deze novelle of roman worden er enorm veel verhalen verteld, en aan het eind blijkt het allemaal ook nog eens een raamvertelling te zijn — iets wat op de Wikipedia-pagina over het boek zelfs volkomen genegeerd wordt, terwijl het volgens mij cruciaal is. Gerard vertelt het verhaal aan een jongen (over wie hij meteen ook weer allerlei verhalen vertelt) en blijkt daarbij vooral geobsedeerd door de vraag of dit wel een echt verhaal kan heten. Ja hoor, zegt die jongen, er zitten immers allerlei vooruitwijzingen in.

Zo bekeken heeft Reves hele leven en werk in het teken gestaan van een zoektocht naar het juiste verhaal, een verhaal dat alles rond zou maken, waar alles in zou passen. Misschien wisten allerlei echte Revianen dat allang, maar ik geloof dat ik dat nu ineens voor mijzelf ontdekt heb.

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Het eerste kwart: Lize Spit, Het smelt

-
Afbeelding
Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat de oervorm van de fictie het spel is, het kinderspel: "Jij was de vader en ik de moeder." Je bedenkt iets, en je bedenkt samen iets. In die oervorm is er nog geen onderscheid tussen spreker en luisteraar, je bouwt samen aan dat presens historicum. Het kinderspel is het structurerende element van Lize Spits roman Het smelt. Het gaat daarbij om gruwelijke spelen – maar niemand heeft gezegd dat kinderspel alleen maar gezellig samen een huisje bouwen van Lego is. De titel verwijst naar een raadsel dat Eva, de vertelster in het verhaal, aan andere meisjes opgeeft. De bedoeling van het raadsel is dat die meisjes het niet raden en dat ze daarvoor dan gestraft worden, bijvorbeeld doordat ze hun kleren uitdoen. Het is een raadsel waarbij een geheimzinnige situatie wordt geschetst en de deelnemers door ja/nee -vragen te stellen moeten reconstrueren wat er nu precies gebeurd is. Zoals Eva aan het einde iedereen in haar geboortedorp straft door h...
Meer lezen

Jan Oegema, Keizersdrama. Lucebert opnieuw, 2024

-
Afbeelding
  Als ik eerlijk ben, kon ik de dreun in februari 2018 niet goed navoelen. Ik kende  Lucebertkenners, en ik kon zien hoe ontdaan ze waren door het nieuws dat de dichter tijdens de Tweede Wereldoorlog in Duitsland fascistische en antisemitische taal had uitgeslagen in brieven aan een Amsterdams meisje. Maar waarom ze zo ontdaan waren, dat kon ik toch niet goed navoelen. Jan Oegema was een van de ontdanen. Niet een die ik ken, maar iemand die duidelijk in diezelfde kring zat. Iemand voor wie Lucebert niet alleen een groots dichter was maar kennelijk ook iemand aan wie je grootse morele kwaliteiten moest toeschrijven, een ziener, ook in politicis.   Hij heeft nu van de dreun iets heel opmerkelijks gemaakt: een studie van Lucebert, zijn zoveelste studie van het oeuvre van de dichter, maar nu een met nieuwe ogen. De ogen die de antisemitische woorden ook hebben gezien. Oegema laat zien hoe precies die onthulling het voor hem mogelijk maakt om met name het late werk van de dich...
Meer lezen

Freek Van de Velde. Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving. Lannoo Campus, 2024.

-
Afbeelding
Er is geen groter verhaal te vertellen dan dat van de menselijke taal, uiteindelijk het verhaal van wie en waar wij mensen zijn. Hoe heeft dat wonderlijke taalvermogen, dat vrijwel iedereen bezit op enkele ongelukkigen na, zich in de mens kunnen ontwikkelen? Wat kunnen we uit de taal leren over de oergeschiedenis van de mensheid, over de huidige samenleving en, niet te vergeten, over onszelf als individu? Er is bijna geen serieus verhaal over de mens te vertellen zonder op zijn minst de taal aan te raken — en natuurlijk al helemaal niet zonder taal te gebruiken. De bekende Leuvense taalkundige Freek Van de Velde vertelt dat grote verhaal van taal en mens in zijn boek Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving . Het is een boek dat sprankelt van liefde voor taal, op meerdere niveaus: liefde voor het onderwerp én plezier in het taalgebruik. Wonderlijk verlaagd strottenhoofd Liefde voor het onderwerp heeft Van de Velde zeker. Hij laat de grote lijnen van de taalwe...
Meer lezen