Saadi. De rozentuin. Amsterdam: Bulaaq, 2005 (13e eeuw)

De ware wijsheid is van alle tijden en geldt over de hele wereld. Hier is bijvoorbeeld het beste managementadvies ter wereld, ons gegeven door een 13e-eeuwse Iraniër: begin er niet aan. Van al dat regeren over anderen wordt je alleen maar ongelukkig, net als van het aardse slijk dat je als beloning krijgt:

Ben je geketend aan de dagelijkse zorgen,
de kans op vrijheid blijft voor je verborgen.

Nog een advies: wanneer je een scheet voelt opkomen, houd hem dan niet tegen.

De buik is voor de wind een cel.
Wees wijs en slaak zijn boeien snel.
Hij is je ingewand tot last,
Houd hem dus niet onnodig vast.
Een zure wind die je gaat tegenstaan,
Houd hem niet op als hij wil gaan.

Waarom ontroeren dergelijke teksten zo? De taal die de dichter en derwisj Saadi schreef, schijnt een heel mooi, exemplarisch Perzisch te zijn geweest, maar ik ken geen Perzisch en heb het dus met de vertaling van de Leidse emeritus J.T.P. De Bruijn moeten doen, dat helder is, maar niet eens de pretentie heeft verpletterend mooi te zijn.

Het ligt dus niet aan de taal en in veel opzichten ook niet aan de inhoud. Ik heb aan mijn eigen levenslange zoektocht naar hoe ik leven moet niet per ze meer aan de meningen van een oude derwisj dan aan die van een tijdgenoot. Toch voegt juist het feit dat het gaat om een oude tekst van ver weg veel toe aan de ontroering. Ook daar en toen leefden mensen die de werkelijkheid oprecht in de ogen durfden te zien, af durfden zien van pretenties en de onzin van de eigen cultuur. Die zichzelf durfden zijn en die daardoor algemeen-menselijk werden.

Rationeel weet je natuurlijk dat middeleeuwse Perzen mensen waren zoals jij en ik, en toch ontroert het om dat bevestigd te zien.