Judith Herzberg. Kneedwezens. De Harmonie, 2024.

-

 



Laten zien dat je het nog kan – dat is de manier die Judith Herzberg heeft gekozen om haar 90e verjaardag te vieren. Er verscheen een nieuwe bundel met de heel korte dichtvorm die zij hopla noemt, en een bundel met langere gedichten – al zijn die bij Herzberg ook niet heel erg lang: Kneedwezens.

De oude meester kan het nog. Doorheen de bundel met vooral nieuwe gedichten, staan er een paar die elders en eerder al gepubliceerd zijn – sommige daarvan in de vroege jaren zestig. Wat tot welke periode hoort, valt volgens mij niet te zeggen zonder achterin in de verantwoording te kijken. 

Herzberg is de meester van het gestolde moment: 

In de lucht

    dwarrelt wat
dat onderweg
nog steeds niet weet
te willen worden
vlinder of blad

Dit is een heel lastig genre: er wordt je iets alledaags gepresenteerd in alledaagse taal, en juist daardoor (en omdat dit alledaagse met zoveel wit omringd in een dichtbundel staat), krijgt het al gauw iets pretentieus, iets van kijk-mij-eens-de-wereld-om-ons-heen-vervreemden.

Maar Herzberg weet daar volgens mij altijd aan te ontsnappen, het is nooit pretentieus. Wat hier wordt vast gelegd is ook geen object van verwondering, maar iets wat iedereen al heel vaak moet hebben gezien – een onduidelijk ding in de lucht, op het moment voor je het kunt determineren. 

Gestolde momenten, dat is poëzie. Er wordt je een mededeling gedaan waar je niets mee hoeft, maar die je kan raken: iemand anders heeft dat ook gezien, een dame van 90.

Daar komt bij dat het parlando uiteindelijk verraderlijk is. Aan de ene kant is de constructie "het weet niet te willen worden vlinder of blad" natuurlijk eigenlijk helemaal niet grammaticaal – en heeft daarmee de spontaneïteit van spreektaal. Er zitten anderzijdswel heel veel w's in deze tekst om zomaar toevallig te zijn (en de twee kernwoorden aan het eind, vlinder en blad, hebben allebei, net als de w een lipklank aan het begin).

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Het eerste kwart: Lize Spit, Het smelt

-
Afbeelding
Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat de oervorm van de fictie het spel is, het kinderspel: "Jij was de vader en ik de moeder." Je bedenkt iets, en je bedenkt samen iets. In die oervorm is er nog geen onderscheid tussen spreker en luisteraar, je bouwt samen aan dat presens historicum. Het kinderspel is het structurerende element van Lize Spits roman Het smelt. Het gaat daarbij om gruwelijke spelen – maar niemand heeft gezegd dat kinderspel alleen maar gezellig samen een huisje bouwen van Lego is. De titel verwijst naar een raadsel dat Eva, de vertelster in het verhaal, aan andere meisjes opgeeft. De bedoeling van het raadsel is dat die meisjes het niet raden en dat ze daarvoor dan gestraft worden, bijvorbeeld doordat ze hun kleren uitdoen. Het is een raadsel waarbij een geheimzinnige situatie wordt geschetst en de deelnemers door ja/nee -vragen te stellen moeten reconstrueren wat er nu precies gebeurd is. Zoals Eva aan het einde iedereen in haar geboortedorp straft door h...
Meer lezen

Freek Van de Velde. Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving. Lannoo Campus, 2024.

-
Afbeelding
Er is geen groter verhaal te vertellen dan dat van de menselijke taal, uiteindelijk het verhaal van wie en waar wij mensen zijn. Hoe heeft dat wonderlijke taalvermogen, dat vrijwel iedereen bezit op enkele ongelukkigen na, zich in de mens kunnen ontwikkelen? Wat kunnen we uit de taal leren over de oergeschiedenis van de mensheid, over de huidige samenleving en, niet te vergeten, over onszelf als individu? Er is bijna geen serieus verhaal over de mens te vertellen zonder op zijn minst de taal aan te raken — en natuurlijk al helemaal niet zonder taal te gebruiken. De bekende Leuvense taalkundige Freek Van de Velde vertelt dat grote verhaal van taal en mens in zijn boek Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving . Het is een boek dat sprankelt van liefde voor taal, op meerdere niveaus: liefde voor het onderwerp én plezier in het taalgebruik. Wonderlijk verlaagd strottenhoofd Liefde voor het onderwerp heeft Van de Velde zeker. Hij laat de grote lijnen van de taalwe...
Meer lezen

Jan Oegema, Keizersdrama. Lucebert opnieuw, 2024

-
Afbeelding
  Als ik eerlijk ben, kon ik de dreun in februari 2018 niet goed navoelen. Ik kende  Lucebertkenners, en ik kon zien hoe ontdaan ze waren door het nieuws dat de dichter tijdens de Tweede Wereldoorlog in Duitsland fascistische en antisemitische taal had uitgeslagen in brieven aan een Amsterdams meisje. Maar waarom ze zo ontdaan waren, dat kon ik toch niet goed navoelen. Jan Oegema was een van de ontdanen. Niet een die ik ken, maar iemand die duidelijk in diezelfde kring zat. Iemand voor wie Lucebert niet alleen een groots dichter was maar kennelijk ook iemand aan wie je grootse morele kwaliteiten moest toeschrijven, een ziener, ook in politicis.   Hij heeft nu van de dreun iets heel opmerkelijks gemaakt: een studie van Lucebert, zijn zoveelste studie van het oeuvre van de dichter, maar nu een met nieuwe ogen. De ogen die de antisemitische woorden ook hebben gezien. Oegema laat zien hoe precies die onthulling het voor hem mogelijk maakt om met name het late werk van de dich...
Meer lezen