Rhijnvis Feith. Julia. Hertaling: Arjen van Meijgaard. De kleine uil, 2024.

-

 


In het nawoord bij zijn hertaling van Julia meldt Arjen van Meijgaard een schokkend feit: recente literatuurgeschiedenissen voor de middelbare school noemen het boek nauwelijks of niet. In de hedendaagse methodes die hij noemt, wordt Julia alleen 'aangestipt'  – in de paragraaf 'Lees meer' van het deel over de periode 1700-1800.

Dat terwijl het een bron van vreugde is dat een boek als Julia in het Nederlands bestaat. Een boek dat niet te vergelijken is met enig ander werk van de canon. Een roman als een lang gedicht, een onderzoek naar hoe het leven is als je het door gevoelens laat leiden – gevoelens van geestelijke en lichamelijke liefde, gevoelens van woede en verdriet, gevoelens van godsdienstige vroomheid. Een leven als een volwassen puber.

Het is daarmee een experimenteel boek. Feith speelde met het genre van de brievenroman. Sommige hoofdstukjes heten 'Julia aan Eduard' of zoiets, maar ook andere hoofdstukken blijken stukken uit brieven te zijn. Heel duidelijk is dat echter niet, en aanhef of ondertekening ontbreken meestal. En veel meer dan andere brievenomans werkt Feith hier toe naar de monologue intérieur. Met Julia ontwikkelde hij een nieuwe taal.

Arjen van Meijgaard heeft er nu gelukkig voor gezorgd dat mensen die taal weer kunnen lezen, door haar om te zetten in helder modern Nederlands. Van een passage als:

Ik bezwijke, o mijne beminde Zielvriendin! - bij de gewaarwording van eenen Engel, gevoel ik dat ik nog een zwak sterveling ben! - door aandoening bedwelmd, trekt mij een opkomende storm uit mijne wezenloosheid. - Alles wordt aaklig om mij heen - de zee brult vervaarlijk onder mij - de rots schudt.

maakte Van Meijgaard dit:
Ik heb geen kracht meer, mijn liefste, hoewel ik nu ervaar wat een engel ervaart, ben ik toch een zwakke sterveling. Overmand door gevoelens trekt een opkomende storm mij terug naar mijn bewustzijn. Alles wordt onheilspellend om mij heen, de zee brult angstaanjagend onder mij, de rots schudt heen en weer.

De wereld van de 18e-eeuwse gevoelsmens wordt op deze manier een stuk invoelbaarder voor de 21e-eeuwse mens, en dan vooral voor de hedendaagse scholier. Van Meijgaard heeft het briljante idee gehad om ook een contemporaine parodie op de tekst toe te voegen, eveneens hertaald, zodat je kunt zien hoe de 'verlichte' tijdgenoten van Feith op zijn boek reageerden én je allerlei vragen over de tekst kunt stellen: Feith is zelf heel vaag over waar het verhaal zich afspeelt, maar de parodie noemt de concrete plaatsen Amsterdam en Zwolle. Waarom werkt dat laatste grappig?

Zo'n boek moet iedereen lezen die Nederlands spreekt, om te weten wat de taal óók ooit vermocht. 

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Het eerste kwart: Lize Spit, Het smelt

-
Afbeelding
Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat de oervorm van de fictie het spel is, het kinderspel: "Jij was de vader en ik de moeder." Je bedenkt iets, en je bedenkt samen iets. In die oervorm is er nog geen onderscheid tussen spreker en luisteraar, je bouwt samen aan dat presens historicum. Het kinderspel is het structurerende element van Lize Spits roman Het smelt. Het gaat daarbij om gruwelijke spelen – maar niemand heeft gezegd dat kinderspel alleen maar gezellig samen een huisje bouwen van Lego is. De titel verwijst naar een raadsel dat Eva, de vertelster in het verhaal, aan andere meisjes opgeeft. De bedoeling van het raadsel is dat die meisjes het niet raden en dat ze daarvoor dan gestraft worden, bijvorbeeld doordat ze hun kleren uitdoen. Het is een raadsel waarbij een geheimzinnige situatie wordt geschetst en de deelnemers door ja/nee -vragen te stellen moeten reconstrueren wat er nu precies gebeurd is. Zoals Eva aan het einde iedereen in haar geboortedorp straft door h...
Meer lezen

Freek Van de Velde. Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving. Lannoo Campus, 2024.

-
Afbeelding
Er is geen groter verhaal te vertellen dan dat van de menselijke taal, uiteindelijk het verhaal van wie en waar wij mensen zijn. Hoe heeft dat wonderlijke taalvermogen, dat vrijwel iedereen bezit op enkele ongelukkigen na, zich in de mens kunnen ontwikkelen? Wat kunnen we uit de taal leren over de oergeschiedenis van de mensheid, over de huidige samenleving en, niet te vergeten, over onszelf als individu? Er is bijna geen serieus verhaal over de mens te vertellen zonder op zijn minst de taal aan te raken — en natuurlijk al helemaal niet zonder taal te gebruiken. De bekende Leuvense taalkundige Freek Van de Velde vertelt dat grote verhaal van taal en mens in zijn boek Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving . Het is een boek dat sprankelt van liefde voor taal, op meerdere niveaus: liefde voor het onderwerp én plezier in het taalgebruik. Wonderlijk verlaagd strottenhoofd Liefde voor het onderwerp heeft Van de Velde zeker. Hij laat de grote lijnen van de taalwe...
Meer lezen

Jan Oegema, Keizersdrama. Lucebert opnieuw, 2024

-
Afbeelding
  Als ik eerlijk ben, kon ik de dreun in februari 2018 niet goed navoelen. Ik kende  Lucebertkenners, en ik kon zien hoe ontdaan ze waren door het nieuws dat de dichter tijdens de Tweede Wereldoorlog in Duitsland fascistische en antisemitische taal had uitgeslagen in brieven aan een Amsterdams meisje. Maar waarom ze zo ontdaan waren, dat kon ik toch niet goed navoelen. Jan Oegema was een van de ontdanen. Niet een die ik ken, maar iemand die duidelijk in diezelfde kring zat. Iemand voor wie Lucebert niet alleen een groots dichter was maar kennelijk ook iemand aan wie je grootse morele kwaliteiten moest toeschrijven, een ziener, ook in politicis.   Hij heeft nu van de dreun iets heel opmerkelijks gemaakt: een studie van Lucebert, zijn zoveelste studie van het oeuvre van de dichter, maar nu een met nieuwe ogen. De ogen die de antisemitische woorden ook hebben gezien. Oegema laat zien hoe precies die onthulling het voor hem mogelijk maakt om met name het late werk van de dich...
Meer lezen