Vanessa Springora. Patronyme. Grasset, 2025.

 

Vanessa Springora heeft een bijzondere familienaam. Er is in Frankrijk niemand anders met deze naam, nu haar vader dood is. Waar komt die vandaan? Patronyme is het verhaal van een zoektocht naar wat Vanessa verbindt met haar vader, en met diens vader, die voor hij zich in Frankrijk vestigde Springer heette.

Haar vader heeft Springora vooral gehaat. Hij was een afschuwelijke man: onbetrouwbaar en ontrouw, levend in een fantasiewereld, moeilijk in alle opzichten. Hij overlijdt, vreselijk verwaarsloosd, in een smerig en stinkend appartement waar hij decennia heeft gewoond – hij was er ingetrokken bij zijn moeder, maar ook na haar overleden bleef hij er vooral binnen. Vanessa, enig kind, besluit dat appartement schoon te maken, en behalve homoseksuele porno en de liefdesbrief van een Algerijn, vindt ze er foto's van zijn vader, haar opa: een jonge Sudeten-Duitser in een nazi-uniform.

Het was die opa die de naam Springora heeft gevormd, misschien om hem in Frankrijk na de oorlog minder Duits te laten zijn. Vanessa gaat op zoek naar het verhaal van die opa, en op het verwoestende effect dat hij psychologisch heeft gehad op zijn oudste zoon. Ze reist naar haar oom in Frankrijk en naar de overgebleven familie in Tsjechië. Ze spoort een vriend en een ex-vrouw van haar vader op en correspondeert met beheerders van oorlogsarchieven in Berlijn. 

De zoektocht eindigt niet in totale duidelijkheid over alles wat er gebeurd is met de dragers van de naam Springora. Het eindigt wel in begrip voor de lange lijnen, waar we inzitten en waar onze familienaam ons aan verbindt. Oók als we een naam voor onszelf willen vestigen:

J'aurais pu me débaptiser, pour m'en libérer. Toutes les femmes devraient le faire, à la façon de Malcolm X, puisque leurs noms sont, à l'origine, ceux de leurs propriétaires et de leurs oppresseurs. J'aurais pu faire ce choix aussi pour me démarquer de ces deux destins, si lourds à porter. Mail il aurait fallu défaire les fibres de tout mon être qui sont tissées de cette histoire-là.

Springora's eerste boek ging over de relatie die ze als veertienjarige had met een veel oudere Parijse schrijver – de manier waarop hij zijn overwicht inzette, in een tijd dat mensen het geweldig vonden wat hij deed. Dat haar vader op de achtergrond, freudiaans, een rol speelde was toen al duidelijk. In Patronyme laat de schrijfster opnieuw zien hoeveel psychologische subtiliteit ze kan opbrengen voor afschuwelijke mannen in haar leven. De passage die ik hierboven citeerde is de enige feministische uitbarsting die ze zich permitteert in een nieuw, aangrijpend boek.