Amélie Nothomb. Psychopompe. Albin Michel, 2023.

 

Het is onmogelijk om Psychopompe van Amélie Nothomb te lezen en niet gefascineerd te raken door vogels. Vooral in de eerste helft van het boek meet ze haar eigen fascinatie, van kindsbeen af, breed uit. Ik heb zelfs een nieuw woord geleerd: engoulevent oreillard, de grote nachtzwaluw (ook in het Nederlands een nieuwe vogelnaam geleerd). Dat is haar lievelingsvogel, precies doordat hij niet hele mooi is, maar wel fascinerend zingt en vrijwel zijn hele leven in de lucht doorbrengt: daar eet en drinkt hij het liefst.

Als Nothomb geen mens was, zou ze een vogel willen zijn. Niet omdat ze zo vrij zijn, want ze gelooft daar niet in, dat vogels vrij zijn. Het is haar vooral te doen om dat vliegen. Nu ze dat niet kan, legt ze uit, heeft ze gekozen voor het schrijven: dat is even gevaarlijk want je kunt minstens even hard vallen:

L'écriture comporte l'énorme péril de la chute, parce qu'elle est un vol. (...) Il y est question d'un équilibre si précis qu'on s'écroule au moindre doute.

De vogel is bovendien een klassieke psychopompos, een wezen dat gestorvenen naar de overkant brengt. En Nothomb voelt zich ook een psychopompos, iemand die met de doden communiceert, en dan met name met haar vader. 

Dit klinkt allemaal heel geleerd, maar Nothombs stijl is juist altijd licht, licht als een vogelvlucht. Ze zweeft in dit boek van de vogels en haar jeugd als diplomatenkind in allerlei landen – in dit geval vooral Bangladesh – naar de doden en uiteidelijk naar haar vader, en haar vader als lezer van haar werk.

Nothomb lezen is een schrijver volgen in haar leven: ieder jaar publiceert ze weer een, kort, boek, altijd herkenbaar in toon en thematiek. Er zit een ontwikkeling in, want de schrijver wordt ieder jaar ouder, maar ze blijft ook steeds terugkeren naar dezelfde thema's: Japan, haar jeugd, haar jeugd in Japan. Het is opvallend dat een 57-jarige vrouw nog steeds zo met haar jeugd bezig is, maar Nothomb heeft er een echte goudmijn van gemaakt: ieder jaar een nieuw boek, samen de tocht van een engoulevent oreillard door onze tijd.