Anna Löwenstein. La memoraĵoj de Julia Agripina. FEL, 2021.

Julia Agrippina, vrouw tussen vele keizers, misschien wel: vrouw achter vele keizers. Ze was een achterkleindochter van Augustus, de zus van Caligula, de vrouw van Claudius en de moeder van Nero. Tijdens de heerschappij van de laatste twee had ze heel wat in de melk te brokken.

Een vrouw met een tumultueus leven, die bovendien memoires schreef. Helaas zijn die memoires verloren gegaan, op een enkel fragment na, dat door latere auteurs geciteerd werd. In haar roman La memoraĵoj de Julia Agripina brengt Anna Löwenstein ze tot leven.

Memoraĵoj is een gefictionaliseerde biografie zoals die moet zijn. Voor zover ik kan nagaan zijn de bekende feiten over Agrippina erin verwerkt. Tegelijkertijd brengt Löwenstein haar tot leven door heel overtuigend van alles in te vullen. Julia wordt een vrouw van karakter, een vrouw die haar hele leven haar emoties strak aan de teugels houdt, een vrouw die grote talenten heeft en wie weet nog wel grotere ambities, en die talenten noch ambities echt kan uitleven in een samenleving waarin mannen domineren. Een vrouw die ook haar frustratie daarover onderdrukt en er het beste van maakt.

Löwenstein heeft een groot talent voor het schrijven van heel levendige scenes. De eerste nacht van de dan dertien-jarige Julia met haar eerste man, de veel oudere Domitius – de verschrikkingen van de mislukte ontmaagding, de vernedering dat de man dan maar Julia's slavin neemt. De avonden dat ze zich opsluit in een rommelige bibliotheek in het huis waar ze zit op een verbannen eiland. Het geworstel met het water nadat ze schipbreuk heeft geleden en overal om zich heen andere schipbreukelingen ziet worstelen, inclusief haar enige vriendin Pola.

De historische roman is een heel geschikt genre in de Esperanto-literatuur. Het is een wereld die echt bestaan heeft, maar die geen enkele lezer intiem kent – zodat de internationale lezersschaar gelijkelijk bediend wordt. Het is ook minder gek dat de personen allemaal Esperanto praten dan het is in een hedendaagse roman die zich niet in het milieu van esperantisten afspeelt – in iedere roman in de klassieke oudheid spreken mensen zich uit in een hedendaagse taal. Löwenstein, die met haar man vele tientallen jaren Esperanto heeft gesproken, drukt zich bovendien heel elegant uit in die taal. Memoraĵoj is een van de beste romans in het Esperanto, in ieder geval van de 21e eeuw, maar misschien wel in het algemeen.

Löwenstein is haar leven lang ook feminist geweest, en natuurlijk zitten er veel gedachten in het boek verwerkt over de ongelijkheid van mannen en vrouwen. Maar er worden ook allerlei andere onderwerpen aangeraakt, zoals de wenselijkheid van een filosofische leider tegenover een meer praktisch ingestelde, of de complexiteit van gevoelens voor je medemens. Vooral de moeder Julia komt uiteindelijk goed uit de verf, moeder van de hopeloos verwende en stuurloze Nero, van wie ze zielsveel houdt en die haar uiteindelijk laat vermoorden.