Lwów is een stad die symbool kan staan voor vele steden. Honderd jaar geleden was het een levendige Poolse stad, waar mensen van allerlei etniciteiten bij elkaar en door elkaar heen woonden. Een stad met allerlei vormen van Europese architectuur.
Bałabans, Korniakts, Mohyłas, Boims, Kampians, wat is dat voor een bont gezelschap? Dat is nu typisch Lwów. Verscheiden, rijkgeschakeerd als een Oosters tapijt. Grieken, Armeniërs, Italianen, Saracenen, Duitsers verlwówen tussen inheemse Polen, Roethenen en Joden en verlwówen hier voor altijd.
Dat schreef de Poolse schrijver Józef Wittlin in 1946. Als Jood was hij Lwów ontvlucht, hij woonde inmiddels in New York. De nieuwe Soviet-machten hadden besloten dat de stad Oekraïens was, en Lviv heette, en ook de Polen moesten de stad verlaten. Op verzoek van een Poolse uitgever maakte Wittlin een boekje met zijn herinneringen aan een stad waarvan hij wist dat hij hem nooit meer terug zou zien; waarvan hij wist dat hij inmiddels niet meer bestond.
Het is een klein boekje dat melancholiek stemt. Natuurlijk, als iemand in 1946 het Utrecht van de eerste helft van de twintigste eeuw had beschreven, wist je dat dit nu allemaal ook niet meer bestond. Maar hier wordt je geconfronteerd met iemand van wie zoiets belangrijks als zijn stad werd afgenomen. Hij beklaagt zich niet, maar beschrijft met een lichte toets wat hij zich herinnert:
Het schuimende bier stroomt uit hun enorme pullen en stroomt door de geschiedenis van verslagen volkeren – als zoenoffer voor de goden van de vernietiging. Elders bevochtigt een besnorde Zagłoba, met een pens als een bierton, zijn liederlijke muil met Okocim-pils, en ik hoor zijn apocalyptische hik, en ik ruik de uit het binnenste van de kroeg opstijgende geuren van foezel, kaasjes en augurken, die in enorme glazen potten met dille zijn ingelegd, naast mandflessen met kersenbrandenwijn, tot ze zuur zijn, zoals wij zullen verzuren in onze trieste ballingschap...
En het wordt allemaal natuurlijk nóg melancholischer als je beseft dat Lviv misschien niet het allerbelangrijkste doelwit is in de huidige Russische aanvalsoorlog – maar dat ook die stad toch weer onherkenbaar zal veranderen. Er worden hopelijk nog augurken ingelegd in Lviv; maar er zullen ook mensen verzuren die van elders uit de Oekraïne zijn gekomen.
Reacties