Anja Meulenbelt. Niet van gisteren. Memoires, maar dan anders. De Bezige Bij, 2025.

 

Anja Meulenbelt is een van de interessantste publieke intellectuelen van Nederland – iemand wiens leven bestaat uit strijd, en denken, en denken over strijd. Ze schreef haar nieuwe boek Niet van gisteren naar aanleiding van het feit dat ze 80 werd. Ik ben een generatie jonger, maar zo radicaal als zij, durf ik bijna niet te denken.

'Memoires, maar dan anders' is de ondertitel van het boek. De nadruk kan dan wel liggen op dat andere. Ja, ze beschrijft af en toe wel haar herinneringen – aan haar ongeluk in een gezin waarin ze met twee ouders woonden die elkaar en haar niet liefhadden, aan hoe ze als zestienjarige aan dat ongeluk probeerde te ontsnappen door zwanger te worden en te trouwen met een man die haar mishandelde, maar ook hoe ze veel veel later een relatie kreeg met een Palestijnse man, en waarom dat goed ging en hoe dat toch ook weer fout ging. Maar die herinneringen zijn fragmentarisch – ze zegt bijvoorbeeld dat ze behalve met deze twee mannen ook een grote liefdesgeschiedenis heeft gehad met een vrouw, maar daarover komt de lezer verder weinig te weten – en ze zijn ook niet het belangrijkste.

Want het belangrijkste zijn de strijd en het denken over de strijd. Niet van gisteren is een ideologische autobiografie, waarin Meulenbelt beschrijft waarom ze socialist is, en feminist, en antiracist, en intersectionalist, en christen, en hoe haar ontwikkeling in al die hoedanigheden is geweest, en waarom het voor haar belangrijk is al die dingen tegelijkertijd te zijn.

Ik vind Niet van gisteren een ongemeen inspirerend boek. Hier is iemand die nadenkt over hoe ze wil dat de wereld eruit ziet en die haar hele leven heeft geprobeerd iets dichter bij dat ideaal is gekomen. En nu is ze 80 en ze is enerzijds nog lang niet gebroken, nog altijd even strijdlustig, en tegelijkertijd beziet ze kritisch wat ze allemaal altijd heeft gedacht, en gelezen. Ik heb zelden een boek gelezen waarin zoveel leestips worden gegeven naar allerlei boeken die ik nooit gelezen heb, en waarvan ik vaak zelfs nog nooit gehoord had.

Je hoeft het natuurlijk helemaal niet met alles eens te zijn, ik veronderstel dat Meulenbelt zelf het enigszins ongemakkelijk zou vinden om iemand tegen te komen die het in alles met haar eens was. Maar het is duidelijk dat ze over al haar standpunten goed heeft nagedacht, en dat ze er goede argumenten voor heeft. Dat je echt wel van goede huize moet komen óm het ergens niet mee eens te zijn.

Er zouden veel meer mensen moeten zijn zoals Anja Meulenbelt.