Vertaling Eelke Verhagen
Sommige boeken openen je ogen – ze laten je een dimensie van de wereld zien die je altijd hebt genegeerd. Explosieve moderniteit van Eva Illouz heeft voor mij die kwaliteit – het geeft een interessante kijk op emoties, op de moderniteit, en op het verband tussen die twee.
Emoties zijn voor Illouz niet puur individueel zoals ze vaak worden gezien, niet dingen die vagelijk kolken in het binnenste van de mens. Ze zijn daarentegen een soort interface tussen dat binnenste en de sociale buitenwereld – onze emoties bepalen een groot deel van de maatschappij, maar omgekeerd worden ze ook door die samenleving veel meer bepaald dan we wel willen aannemen:
Ons innerlijk leven is de lijm tussen het collectieve en het idiosyncratische, het algemene en het autobiografische. En een intact bewustzijn heeft toegang tot zowel zijn sociale als zijn psychologische componenten.
Illouz selecteert in haar boek tien emoties voor tien hoofdstukken. Dat zijn emoties die iets zeggen over de moderniteit, die onze tijd maken, die misschien zelfs wel 'explosief' zijn in onze tijd. Het gaat dus niet over tevredenheid, vroomheid, of fascinatie, maar over onder andere hoop, teleurstelling, afgunst, en liefde.
Ieder van die emoties onderzoekt Illouz onder andere aan de hand van literaire werken van bijvoorbeeld Sartre, Genet, Ishiguro of Homeros, maar ook aan de hand van andere denkers. Het levert altijd interessante inzichten op, over hoe de moderne democratie met zijn belofte van gelijkheid en gelijkwaardigheid wel moet leiden tot teleurstelling als tegelijkertijd duidelijk is dat pakweg een uitkeringstrekker zonder diploma echt niet evenveel te zeggen heeft als een hoogopgeleide manager.
Over liefde laat ze zien dat het weliswaar in het verleden een tijd de kans had om subversief te zijn voor de maatschappelijke orde – de manager kan verliefd worden op de uitkeringstrekker, de ene man op de andere, en iedere vorm van orde kan zo verstoord worden – maar dat in onze eenentwintigste-eeiwse westerse samenlevingen in de praktijk de meeste mensen een relatie aangaan met mensen met een vergelijkbaar opleidingsniveau en een vergelijkbaar inkomen. Zodat de rijken hun hoge inkomens combineren, en in een gezin alle moeite stoppen in het zo goed mogelijk voorbereiden van hun kinderen op een hoge baan.
Wie denkt dat de liefde niet een belangrijke sociologische dimensie heeft, is hopeloos naïef.
Mij interesseerde in Explosieve moderniteit behalve de bevindingen van de auteur, ook de methode. Bij sociologie denk je tegenwoordig toch vaak aan statistieken, maar bij Illouz is het nog een vak waarin vooral wordt gewerkt met ideeën – die dus even goed van Martha Nussbaum kunnen komen als van Guy de Maupassant, even goed van een analyse van een terroristische aanslag als van die van een fragment van Sappho. Illouz laat zien dat je zo heel ver kunt komen met het genereren van inzicht, en dat is buitengewoon bevredigend.
Reacties