Abdelkader Benali is boven alles een leraar. Hij zegt het ook een paar keer, in zijn nieuwe boek Gids in verwondering, dat verscheen ter gelegenheid van zijn vijftigste verjaardag, en waarin stukken en columns zijn verschenen die hij voor allerlei tijdschriften geschreven heeft, en waarin ook een groot interview is opgenomen dat Liliane Waanders met hem nam. En eigenlijk zegt het woord gids het natuurlijk ook al. Benali ziet zijn rol als schrijver om kennis en inzichten te delen. Je moet misschien wel vijftig worden om jezelf onderwijzer of gids te durven noemen.
Dat is wat ik met mijn schrijverschap ook nastreef. Mensen andere levens voorhouden, in de hoop dat ze daar iets aan ontlenen.
Het didactische instrument bij uitstek is daarbij de anekdote, het verhaal. "Ik heb het verhalende nodig om over te brengen wat ik wil zeggen." Dat verhalende staat dus niet op zichzelf – de schrijver wil ons niet speciaal betoveren met een ingenieus verhaal, hij wil er iets mee overbrengen." Ik kan me na Multatuli weinig Nederlandse schrijvers voor de geest halen die zo expliciet dit doel hebben.
Escalatie
Ik geloof dat het sommige lezers ook kan irriteren, wat komt die man ons beleren, laat me toch lekker mijn roman lezen, maar misschien omdat ik zelf ook een leraar ben, heb ik waardering en zelfs bewondering voor dat streven: uit alles wat er gebeurt moeten er lessen getrokken worden. Zelfs als hij schrijft over iets verschrikkelijks als de moord op Theo van Gogh, probeert Benali de lezer inzicht te geven in de pijn en de mechanismen van de angst en het zwijgen, een les in veerkracht en maatschappelijke verantwoordelijkheid te delen
We leven in een complexe, ja, een beangstigende wereld. Benali schrijft over allerlei thema's, ook actuelere dan de moord op Van Gogh, die daar illustraties van zijn. Gaza. Geert Wilders (geen naam valt geloof ik zo vaak als die van de peroxidepopulist.) Polarisatie en escalatie. Het enige dat we daar tegenover kunnen stellen, is de wens om elkaar verhalen te vertellen en elkaar zo wijzer te maken. Erich Kästner (1899-1974) schreef over zijn collega-schrijver Kurt Tucholsky (1890-1935) dat die 'met zijn schrijfmachine een catastrofe wilde tegenhouden', de catastrofe van nazi-Duitsland. Zoiets wil Benali geloof ik – mutatis mutandis – met zijn laptop.
Zinloze regels
Het onderwijs begint voor Benali met taalonderwijs – dat juist in een tijd waarin de spanningen zo oplopen, een aantal aspecten van de taalvaardigheid juist afneemt, is zeker zorgelijk, maar ook een reden om het er niet bij te laten zitten. Aan de slag! Maak onze jongeren voldoende taalweerbaar om het taalmisbruik van populisten te laten doorzien, laat ze net als de schrijver zelf voldoende flux de bouche ontwikkelen om hun talenten te kunnen ontwikkelen en op een positieve manier aandacht te krijgen voor hun boodschap. En dat alles overigens zonder degenen die het betreft ertoe te dwingen hun moedertaal op te geven:
Hoe vanzelfsprekender meertaligheid is, hoe makkelijker het wordt Nederlands te leren. Dat er iets mis zou zijn met je moedertaal, blokkeert elke relatie met de te leren taal. Als we kinderen niet te veel belasten met onze politieke doctrine dat alleen wie vlekkeloos Nederlands spreekt, kans van slagen heeft, dan is er geen vuiltje aan de lucht.
Een goede leraar probeert niet vast te houden aan zinloze regels, maar zijn leerlingen zelf weerbaar te maken. Alleen zo kunnen we met onze laptops een catastrofe voorkomen.
Reacties