Als identiteiten zoals gender of leeftijd vloeibaar zijn, hoe zit het dan met nationaliteit? Dat lijkt me een thema onder de wonderlijke roman Dove mi trovo van Jhumpa Lahiri. Ze was al een redelijk bekende Amerikaanse schrijfster in het Engels, dit is haar eerste fictiewerk in het Italiaans, haar geadopteerde taal.
Het boek bestaat uit allerlei korte fragmenten over een Italiaanse vrouw die in veel opzichten op Lahiri lijkt. Behalve dat ze dus een Italiaanse vrouw is, geboren en getogen in Italië, en dat ze geen man en kinderen lijkt te hebben. Ze loopt helemaal alleen door het Italiaanse leven. Hoe zou het zijn om een Italiaanse vrouw te zijn? Dat lijkt me het thema van het boek.
In het Nederlands is de titel vertaald als Waar ik nu ben, maar ik begrijp niet zo goed waarom, met name het nu kan ik niet goed plaatsen. Weliswaar zijn heel veel van de fragmenten verbonden aan een bepaalde plaats – een straat, een dorpje dat ze bezoekt, een kamer, het interieur van een auto – maar het gaat toch niet om voortdurende updates. Waar ik me bevind lijkt me een veel meer voor de hand liggende titel. In Zich bevinden zit het vinden van de Italiaanse titel, de verwondering van waar je nu weer mag zijn. Het beschrijft de ervaring van ergens op een plaats zijn meer van binnenuit.
Dove mi trovo lijkt me sowieso lastig te vertalen – al heeft Lahiri dat wel zelf gedaan, haar Engelse vertaling heet Whereabouts – omdat het ook zo duidelijk een boek is dat het Italiaans viert. Regelmatig verliest de verteller zich bijvoorbeeld in een opsomming, die ik lees als minstens óók een manier om zich te verlustigen in de Italiaanse woorden. Komaan, ik vertaal een stukje:
Anche quando non mi serve nulla di specifico mi fermo un attimo davanti alla vetrina ad ammirare l’allestimento perennemente festoso, abbellito di zaini, forbici, puntine, colla, scotch, e una marea di taccuini, con e senza righe, che mi piacerebbe riempire, perfino quelli specifici e poco ospitali per fare bilanci. Anche se non so disegnare avrei voglia di scegliermi un album per schizzi, rilegato a mano, di carta spessa, color crema.
Zelfs wanneer ik niets concreets nodig heb, blijf ik toch even voor de etalage staan om de immer feestelijke inrichting te bewonderen, opgesierd met rugzakken, scharen, punaises, lijm, plakband en een zee van notitieboekjes, met en zonder lijntjes, die ik graag zou willen vullen — zelfs die speciale, weinig uitnodigende, voor het opmaken van balansen. Ook al kan ik niet tekenen, toch heb ik zin een schetsboek uit te zoeken, met de hand gebonden, van dik, crèmekleurig papier.
De verlekkerdheid van de opsomming van het schrijfmateriaal lijkt me symbolisch voor de verlekkerdheid voor dat andere schrijfmateriaal – de Italiaanse taal.
Er zijn kennelijk Italiaanse critici geweest die opmerkingen hadden over Lahiri's Italiaans. Dat is beter dan dat van mij,maar ik vind ook dat ze zeuren. Hier heeft iemand de taal genomen en naar haar eigen hand gezet. Ook al kon ze niet tekenen, ze wilde het papier proberen.
Reacties