Philip Roth. Operation Shylock. New York: Vintage, 1993.

De schrijver Philip Roth komt er in 1988 achter dat er in Europa en in Israël een man rondloopt die ook Philip Roth heet, uiterlijk heel sterk op hem lijkt en die propaganda maakt voor het 'Diasporisme' — de gedachte dat er zoveel mogelijk Asjkenazische joden uit Israël terug moeten keren naar Europa, om zo een rampzalige confrontatie met de Arabieren te voorkomen én omdat volgens Philip Roth (de andere) de ware Joodse cultuur in Europa te vinden is. Philip Roth (de ene) ontsteekt in woede, en spoort de andere Philip Roth op in Israë. Het komt tot een zeer gecompliceerde relatie, en uiteindelijk begint ook de Israëlische geheime dienst zich ermee te bemoeien. Die doet Philip Roth (de ene, de schrijver) het voorstel om in Athene te gaan spioneren bij joden die als geldschieter voor de PLO werken. Dat is Operatie Shylock. De schrijver doet dat ook, en schrijft er een boek over. Alleen het laatste hoofdstuk, over wat er in Athene allemaal gebeurd is, dat kan hij maar beter niet publiceren.

Operation Shylock speelt in 1988, het jaar dat Demjanjuk terecht stond in Tel Aviv en het jaar dat Israël zijn veertigste verjaardag vierde. Het verscheen vijf jaar later, en toen heb ik het ook gelezen. Dit viert Israël zijn zestigste verjaardag en las ik het opnieuw. Het boek is onder andere een prachtige beschrijving van de enorme complexiteit van de Israëlische samenleving en de enorme complexiteit van de gevoelens van een Amerikaanse jood over dat land. Werkelijk iedere mogelijke gedachte die je over dat land kunt hebben, van grote afkeer tot intense liefde, komt aan de orde.

Maar het boek gaat over veel meer - over de relatie van iemand tot zichzelf, over de verschillen tussen de manier waarop jij jezelf ziet en waarop je gesprekspartner je blijkt te zien, over de onweerstaanbare drang van iedereen om een verhaal van zijn leven te maken. En Dostojewski speelt op de achtergrond een minstens even grote rol als Shakespeare en Anne Frank — drie grote beschrijvers van de menselijke conditie.

(Eerder schreef ik hier over Exit Ghost, Portnoy's complaint, American pastoral, Everyman, The dying animal en The plot against America.)