Gert Jan van der Sman, Lorenzo & Giovanna. Schoonheid en noodlot in Florence. Leiden: Primavera Pers, 2009.

In de hogere kringen in Florence was het in het midden van de vijftiende eeuw “gebruikelijk om een jongeman onder de hoede van een grammaticus te stellen”, vertelt Gert Jan van der Sman in zijn Lorenzo & Giovanna. Schoonheid en noodlot in Florence. Florence was dus een gelukkige stad, waarin sociale status gekoppeld was aan geleerdheid en goede smaak. De kennis van vreemde talen stond daarbij centraal. Een edelman die geen woord buiten de deur sprak was geen echte edelman.

Lorenzo Tornabuoni (1468-1497) werd bijvoorbeeld geprezen om zijn kennis van het Grieks. Tijdens het drie dagen durende huwelijksfeest met Giovanna degli Albizzi (1468-1488) werd een gedicht voorgedragen waarin hoog van zijn taalgeleerdheid werd opgegeven: “Want hij cultiveert de uitzonderlijke kunsten van de goddelijke Pallas / en al wat de oudste geschriften in het Latijn onderwijzen. / Hij schept zelfs de wateren uit de Griekse bronnen / opdat hij de twee talen daardoor leert kennen.”

Lorenzo & Giovanna is een beschrijving van het huwelijk van Tornabuoni en Albizzi dat met zoveel pracht en praal omgeven werd dat het nog eeuwenlang tot de verbeelding zou spreken. De plechtigheid alleen al omvatte drie dagen, en zat boordevol diners, feestelijkheden, uitwisselingen van geschenken en wat er verder bij kwam kijken. De familie Tornabuoni had nauwe relaties met de familie De Medici en liet een van de fraaiste paleizen van de stad bouwen, terwijl Lorenzo en Giovanna introkken in een fraai buiten.

De combinatie van geld en goede smaak was een zeldzaam gelukkige: volgens Van der Sman kunnen meer dan twintig kunstwerken van beroemde schilders als Botticelli en Ghirlandaio met het jonge paar in verband worden gebracht. Een detail van het fraaie portret van Giovanna door de laatste schilder siert bijvoorbeeld het omslag van Lorenzo & Giovanna; de andere schilderijen staan allemaal in kleur afgebeeld in Van der Smans boek. En dit alles terwijl het huwelijk slechts anderhalf jaar duurde: daarna overleed Giovanna, op negentienjarige leeftijd, in het kraambed. Haar man zou haar nog negen jaar overleven. Omdat hij zich geallieerd had met de gehate Piero de Medici, werd hij uiteindelijk echter onthoofd.

Van der Sman, die aan het Nederlands Interuniversitair Kunsthistorisch Instituut in Florence werkt en daarnaast bijzonder hoogleraar is in Leiden, heeft een meeslepend verslag geschreven van het wel en wee van enkele invloedrijke Florentijnse mecenassen en kunstliefhebbers. Hij putte onder andere uit het uitgebreide huishoudboek dat vader Albizzi bijhield en waarin hij ook verslag deed van de belangrijke gebeurtenissen in zijn leven. Die bron was nog nooit eerder onderzocht.

Een langere versie staat op de website van de Universiteit Leiden.