Johan Wolfgang von Goethe. Faust. Der Tragödie erster Teil. Gutenberg.org: 2000 (1808).
Ik heb me vandaag grondig geërgerd aan Goethe en zijn Faust. Ik zat in Italië in de tuin, in de weldadige schaduw van een olijfboom, met de tekst op mijn e-reader én tegelijk voorgelezen op mijn iPod. En tegen het einde ergerde ik me dood. Het was dat Faust naar de hel gesleept werd door Mephistopheles, want anders had een van mijn apparaten het niet overleefd. Ik vind dat Goethe pretentieus bazelt. Dat hij een boodschap brengt dat het ware leven zich buiten de studeerkamer bevindt, terwijl hij zelf niet de indruk wekt daar ooit uit vandaan gekomen lijkt te zijn. Dat hij gevoelens boven alles stelt, maar die gevoelens vervolgens larmoyant maakt. Het eindeloze gejammer van Gretchen aan het eind van het stuk - oh, wat is ze toch onschuldig, en oh, wat wordt ze toch gek van verdriet - vind ik een smakeloze imitatie van Orphelia in Hamlet. Het hele stuk is vooral namaak, een namaak-middeleeuwse sfeer, opgeroepen aan het begin van de negentiende eeuw.
Het ligt vast aan mij. Goethe is niet voor niets de grootste klassieke Duitse schrijver - hij heeft gedichten geschreven die ik heel mooi vind, maar zijn reputatie is toch ook gebaseerd op Faust. Ook zie ik heus wel dat het Duits adembenemend is, en dat de tekst heel veel beroemde zinswendingen heeft opgeleverd en dat dit niet voor niets is. Ik wil dus ook heus aannemen dat de bewonderaars van Goethe helemaal gelijk hebben. Maar ik kan in dat geval niet over mijn ongelijk heenstappen.
Reacties
Als recencent heb je jezelf hiermee totaal ontmaskerd; ik ben zelfs geneigd te spreken van onvoorstelbare onbenulligheid. Je verkeert nog volledig in de greep van bot materialistisch denken! Geen wonder dat je geen snars van Goethe's Faust hebt begrepen. Kijk toch eens verder dan je korte neus lang is!
Laat ik beginnen met te zeggen dat ik het sentiment goed ken: er is een boek waar je zielsveel van houdt, en dan komt er iemand beweren dat hij dat boek niet waarderen kan. Zoiets is moeilijk te geloven en doet je meteen twijfelen aan het verstand of de smaak van de persoon die dat beweert of beide. Ik wil trouwens ook best aannemen dat daar in mijn geval alle reden voor is.
En toch. Ik geloof om te beginnen niet dat ik als recensent een masker draag. Ik schrijf op dit blog over de boeken die ik gelezen heb voor mijn plezier, daar ben ik vrij expliciet in. Ik ben me ervan bewust dat ik ernstig te kort schiet door Faust niet te kunnen waarderen, dat blijkt volgens mij eigenlijk ook wel uit dit stukje. Ik heb echter geen idee wat 'materialistisch denken' precies is, of waarom het slecht is, of waar uit mijn stukje blijkt dat ik eraan lijd.
U mag vinden wat u wilt (of een boek goed dan wel slecht is valt niet empirisch of zelfs maar rationeel te bewijzen), maar ik denk niet dat u het verhaal goed begrepen heeft... Ik begrijp niet hoe iemand dit magistrale stuk saai en larmoyant kan vinden. U moet toch ook geleefd en liefgehad hebben?
Linus
Ik ben vereerd door zo'n lange reactie. Ik wil niet uitsluiten dat ik niet goed gelezen heb en/of dat ik het verhaal niet goed begrepen heb en/of dat ik niet daadwerkelijk geleefd en liefgehad heb. Maar ik denk aan de andere kant ook niet dat ik "ongelijk" heb en de anderen - die inderdaad met zeer velen zijn en over enkele eeuwen verspreid - "gelijk". Er ís geen gelijk in dezen. Wel zal ik over enige tijd toch wat meer Goethe moeten lezen (of misschien wat meer over hem). Wie weet raak ik dan ook ineens gegrepen.
Marc