Robert Crumb. Het boek Genesis. Amsterdam: De Harmonie, 2009.

Vertaling: Nicolaas Matsier

In den beginne schiep God de hemel en de aarde. Dat is waarschijnlijk wel de sterkste openingszin ooit - de eerste zin van het boek Genesis. De Amerikaanse striptekenaar Robert Crumb, alom gevierd als een kunstzinnig en rebels tekenaar, publiceerde vorig jaar een integrale beeldversie van Genesis: alle woorden staan erin, en bijna allemal zijn ze geïllustreerd.

Hoewel Crumb helemaal niet geprobeerd heeft om iets bijzonders te tekenen - God is een man in een jurk met een lange baard, een man waarvan Crumb zelf in de toelichting zegt dat deze op zijn vader lijkt - laat zo'n stripverhaal je toch ineens heel anders naar het verhaal kijken. Dat kan ik het duidelijkst uitleggen aan de hand van de eindeloze lijsten met namen:

13 En dit zijn de namen der zonen van Ismaël, met hun namen naar hun geboorten. De eerstgeborene van Ismaël, Nabajoth; daarna Kedar, en Adbeel, en Mibsam,
14 En Misma, en Duma, en Massa,
15 Hadar en Thema, Jetur, Nafis en Kedma.
(Genesis 25)

Ik geloof niet dat ik dat soort lijsten ooit gelezen heb, mijn ogen zijn geneigd snel naar de volgende alinea te springen, maar Crumb geeft ieder van die namen een portretje. (Misschien verbeeld ik het me, maar in dit geval lijken het me allemaal gezichten van Arabische heren. Arabieren geloven dat zij afstammen van Ismaël.) En zo komt ook zo'n lijst ineens tot leven.

Een andere manier waarop dat gebeurt, is doordat Crumb duidelijk van dit boek een autobiografie heeft gemaakt. Het is Genesis zoals hij zich dat altijd heeft voorgesteld - niet alleen omdat God het gezicht heeft van zijn vader. In het summiere commentaar aan het eind ontvouwt hij bijvoorbeeld de theorie dat er eigenlijk een matriarchale laag onder het patriarchale verhaal van Genesis zit. Dat werpt op sommige aspecten inderdaad een interessant licht (de enige zonen van Abraham die tellen, zijn de zonen van Sara; Abraham krijgt ook zonen bij anderen, die wel genoemd worden, maar verder niet voorkomen), maar roept toch ook wel vragen op (waarom worden dochters dan eigenlijk nooit genoemd: van belang is het kennelijk om de zoon van een moeder te zijn). Waarschijnlijk heeft het vooral met Crumbs eigen obsessie voor sterke vrouwen te maken, zoals die uit zijn tekeningen blijkt.

Crumbs Genesis is zo een persoonlijke, gedetailleerde meditatie over het eerste boek van de bijbel. Door de tekeningen ga je langzamer door de tekst heen. De lezer ziet niet alleen wat Crumb heeft getekend, hij denkt ook zelf meer na over wat het allemaal voor hemzelf betekent.

Een andere kijk is te vinden op Boekblad leest