Oscar Wilde. The Picture of Dorian Gray. Feedbooks, 2009 (1890).

Er bestaan weinig romans waarvan het voorwoord zo integraal deel uitmaakt als The Picture of Dorian Gray. Naar verluidt voegde Oscar Wilde dat voorwoord pas toe in een tweede, enigszins gekuiste editie, om een antwoord te geven op critici die de schrijver verweten een immoreel boek geschreven te hebben: "There is no such thing as a moral or an immoral book. Books are well written, or badly written."

Het is moeilijk te geloven, omdat Dorian Gray zelf onder veel meer gaat over moraal en kunst. Dorian krijgt van zijn kwade genius Henry een zeer immoreel boek en het is dit immorele boek dat hem op het slechte pad laat gaan. Volgens het verhaal kan een boek iemand dus moreel corrumperen, maar dat verhaal wordt pas een roman om decennialang over na te denken doordat diezelfde boodschap in een voorwoord heftig wordt bestreden.

Het schept helemaal geen duidelijkheid, dat voorwoord, of beter gezegd, het creëert enorme verwarring en schept daardoor duidelijkheid: "Vice and virtue are to the artist materials for an art." Ja, dat geldt ook voor de schilder Basil in het boek, die de engelachtige Dorian als onderwerp neemt en er zelf aan onderdoor gaat, en nog sterker voor Henry, die vanaf een afstandje geamuseerd het kwaad in de wereld aanschouwt en volkomen onaangedaan blijft – zelfs het feit dat hij gaat scheiden wordt slechts nebenbei gemeld en is dan het onderwerp van wat geamuseerde en ironische observaties. Henry is volgens de definities van het voorwoord de enige echte kunstenaar, maar hij maakt geen kunst. Ook daarin spreekt het verhaal dus het voorwoord tegen.

Juist door het voorwoord wordt het boek ineens een symfonie van ideeën en elkaar tegensprekende meningen. Je zou natuurlijk kunnen vinden dat de gedachten uit het voorwoord zo voor de hand liggen dat ze niet expliciet behoefden te worden gemaakt. Wie weet heeft Wilde dat gedacht toen hij de eerste druk uitbracht. Maar zo voor de hand ligt dat niet. Bovendien: door dit voorwoord toe te voegen aan dit boek gaat de lezer zich vanzelf afvragen of dat voorwoord dan soms wel geloofd moet worden: is het nog deel van het kunstwerk, of is het iets anders.

Het zijn natuurlijk gedachten over nogal efemere onderwerpen. Je wordt ertoe verleid om niet te denken over leven en dood, of schuld en boete, maar over de vraag waar kunst over gaat en wat een moreel standpunt precies betekent voor een kunstenaar. Je kunt dat vervolgens ook weer zien als een afleidingsmanoeuvre, want op een bepaalde manier gaat Dorian Gray natuurlijk wel degelijk ook over die grote onderwerpen, en over de onmogelijkheid om ongestraft tegemoet te komen aan al je verlangens, het gevaarlijk spel van het cynisme (Henry is slim genoeg om het zich te kunnen veroorloven, maar Dorian niet), de vraag of schuld alleen in de ogen is van de ander die jouw misdaad ziet of ook in je eigen ziel kan steken, enzovoort.

Hoogdravende gedachten. Nog steeds een meeslepend boek, Dorian Gray, wil ik maar zeggen.

Reacties

Populaire posts van deze blog

Paul Celan. Verzamelde gedichten. Amsterdam: Meulenhoff, 2003.

Walt Whitman. Leaves of Grass. Grasbladen. Amsterdam: Em. Querido, 2005 (1855).

Raoul de Jong. Jaguarman. Mijn vader, zijn vader en andere Surinaamse helden. Amsterdam: De Bezige Bij, 2020.