Tom-Jan Meeus. De grote Amerikashow. Amsterdam: Nw Amsterdam, 2012.
Realiseert Nederland zich wel wat de risico’s zijn van een gepolariseerde maatschappij met rechts en links populisme? Meeus beschrijft wat het in de Verenigde Staten in veertig jaar heeft opgeleverd: een onbestuurbaar land dat zo doordrenkt is van wantrouwen dat zelfs luiers, bier en onderwijs gepolitiseerd worden. (...) Het creëert een maatschappij waarin mensen alleen nog geloofwaardigheid kunnen kweken door een dagelijkse show op te voeren.
Het paradoxale van zo'n beschrijving is natuurlijk dat het zo'n Amerikaanse tekst is: een beetje over de top met kreten als 'onbestuurbaar', 'doordrenkt van wantrouwen', enzovoort. Zelfs de waarschuwing tegen het populisme moet kennelijk in een populistische verpakking gestopt worden om nog gelezen te worden.
Gelukkig weet Meeus in het boek zelf die valkuilen wel te vermijden. Hij doet dit door zich te richten op het individu, de enkele Amerikaan die hij ontmoet. De Republikeinen die besluiten op Obama te stemmen omdat McCain zo'n oude man is, bijvoorbeeld. Of het meisje dat wordt doodgeschoten door een hysterische aanhanger van de Tea Party en die nota bene op 11/9 geboren blijkt te zijn.
Meeus spreekt zichzelf ook soms vermanend toe om dat te doen, om inderdaad op dat individu te blijven letten. Hij zegt niet expliciet waarom dat zo is, maar het ligt voor de hand. Het populisme gelooft dat 'het volk' een eenheid is met een bepaalde opvatting. De individuen gaan daarin op en iemand met aandacht voor het detail is daarom per definitie geen populist.
Het beeld dat Meeus uiteindelijk oproept is dan ook helemaal niet zo negatief. Jawel, het populisme heeft Amerika in ieder geval sinds de affaire Lewinsky stevig in zijn greep en de consequenties ervan zijn naar en treurig en bar en boos. Maar er is hoop volgens hem, in ieder geval in Californië, waar men meer gericht is op Azië en bovendien probeert om een systeem te bedenken dat juist gematigder, niet-polariserende kandidaten te kiezen. En de grootste hoop zit natuurlijk uiteindelijk in de individuele Amerikaan, die zijn eigen keuzes maakt.
Reacties