Timur Vermes. Er ist wieder da. Eichborn Verlag, 2012.
Voor de recensent van The Sun bewijst het recente succes van de roman Er is wieder da (de verrassing van de afgelopen maanden in Duitsland) het maar weer eens: de Duitsers hebben geen humor. Grappen maken over Hitler, dat hebben de Britten al zo lang geleden zoveel beter gedaan!
Die recensie bewijst volgens mij alleen maar dat Duitsers inmiddels een beter gevoel voor humor hebben dan de recensent van The Sun. Natuurlijk: natuurlijk lopen er decennialang Britse komieken met kleine snorretjes te brullen, maar een pijnlijke, zo slimme satire als Er ist wieder da, daarvoor moet je tegenwoordig toch eerder in Duitsland zijn. (Ik geloof dat het idee dat men daar geen humor heeft inmiddels toch ook wel naar de prullenbak kan.)
Er ist wieder da wordt verteld door Adolf Hitler. Die wordt op een zomermiddag in 2011 wakker op een voetbalveldje in Berlijn. Zijn lichaam is 56-jaar oud, zoals het in 1945 was. Hij blijkt het nog te kunnen: al snel krijgt hij een 'act' aangeboden in een comedy show van een Turkse komiek op een commerciële zender. Al snel wordt Hitler een groter succes op YouTube dan zijn gastheer en als hij op een dag in elkaar geslagen wordt door een stel skinheads, die menen dat hij hun held belachelijk maakt, begint het al snel aanbiedingen te regenen vanuit alle politieke partijen.
Er ist wieder da kun je het best beluisteren, in de voorgelezen versie van Christoph Maria Herbst, die precies de juiste hysterische toon van Hitler weet te treffen, zonder dat het over the top wordt.
Het ongemakkelijke is: je ziet hoe het kan gaan. Men vindt die Hitler in onze tijd wel een grappig mannetje, men geeft hem een podium, hij kan zijn verschrikkelijke dingen brullen, hij weet andere mensen te bewegen ook eens dingen te zeggen die men normaal gesproken niet zegt, en gaandeweg wordt hij populairder dan Angela Merkel.
Sterker nog, Er ist wieder da doet ongeveer zelf wat het beschrijft. Het laat Hitler aan het woord. Dat werkt grappig en als satire en je begint dat Hitlertje bijna sympathiek te vinden. Dat brengt ineens wel heel dichtbij hoe gevaarlijk die figuur eigenlijk was – of is. Hoe mal en hysterisch hij ook is – nooit zal ik de manier vergeten waarop Herbst het woord fanatisch uitspreekt –, hij sleept je langzaam mee zijn hol in. Zo dichtbij komt de Engelse humor over Hitler niet – die gaat er toch vanuit dat 'wij' wel beter weten dan ooit achter zo'n malle figuur aan te lopen.
Er ist wieder da is inmiddels in het échte Duitsland ongeveer een even groot succes als Hitler is in het door Vermes beschreven Duitsland. 'Zie ik eruit als een misdadiger?' vraag Hitler op een bepaald moment in het boek verontwaardigd. 'U ziet eruit als Hitler,' zegt zijn gesprekspartner. 'Nou dan!' roept Hitler.
Die recensie bewijst volgens mij alleen maar dat Duitsers inmiddels een beter gevoel voor humor hebben dan de recensent van The Sun. Natuurlijk: natuurlijk lopen er decennialang Britse komieken met kleine snorretjes te brullen, maar een pijnlijke, zo slimme satire als Er ist wieder da, daarvoor moet je tegenwoordig toch eerder in Duitsland zijn. (Ik geloof dat het idee dat men daar geen humor heeft inmiddels toch ook wel naar de prullenbak kan.)
Er ist wieder da wordt verteld door Adolf Hitler. Die wordt op een zomermiddag in 2011 wakker op een voetbalveldje in Berlijn. Zijn lichaam is 56-jaar oud, zoals het in 1945 was. Hij blijkt het nog te kunnen: al snel krijgt hij een 'act' aangeboden in een comedy show van een Turkse komiek op een commerciële zender. Al snel wordt Hitler een groter succes op YouTube dan zijn gastheer en als hij op een dag in elkaar geslagen wordt door een stel skinheads, die menen dat hij hun held belachelijk maakt, begint het al snel aanbiedingen te regenen vanuit alle politieke partijen.
Er ist wieder da kun je het best beluisteren, in de voorgelezen versie van Christoph Maria Herbst, die precies de juiste hysterische toon van Hitler weet te treffen, zonder dat het over the top wordt.
Het ongemakkelijke is: je ziet hoe het kan gaan. Men vindt die Hitler in onze tijd wel een grappig mannetje, men geeft hem een podium, hij kan zijn verschrikkelijke dingen brullen, hij weet andere mensen te bewegen ook eens dingen te zeggen die men normaal gesproken niet zegt, en gaandeweg wordt hij populairder dan Angela Merkel.
Sterker nog, Er ist wieder da doet ongeveer zelf wat het beschrijft. Het laat Hitler aan het woord. Dat werkt grappig en als satire en je begint dat Hitlertje bijna sympathiek te vinden. Dat brengt ineens wel heel dichtbij hoe gevaarlijk die figuur eigenlijk was – of is. Hoe mal en hysterisch hij ook is – nooit zal ik de manier vergeten waarop Herbst het woord fanatisch uitspreekt –, hij sleept je langzaam mee zijn hol in. Zo dichtbij komt de Engelse humor over Hitler niet – die gaat er toch vanuit dat 'wij' wel beter weten dan ooit achter zo'n malle figuur aan te lopen.
Er ist wieder da is inmiddels in het échte Duitsland ongeveer een even groot succes als Hitler is in het door Vermes beschreven Duitsland. 'Zie ik eruit als een misdadiger?' vraag Hitler op een bepaald moment in het boek verontwaardigd. 'U ziet eruit als Hitler,' zegt zijn gesprekspartner. 'Nou dan!' roept Hitler.
Reacties