Laurent Binet. HHhH. Paris: Éditions Grasset & Fasquelle, 2010.

Wat moet je vertellen over de Tweede Wereldoorlog? En vooral: hoe moet je dat doen? Kun je bijvoorbeeld wel fictie maken over iets dat zo gruwelijk is? En help je daarmee de ontkenners van de gruwelen niet, die iedere misser zullen aangrijpen om te ontkennen dat er ooit iets gebeurd is?

Dat zijn belangrijke vragen, maar de boeken die ik erover gelezen heb, zijn altijd mislukt. Beatrice and Virgil van Yann Martel, dat voor zover ik weet allerwegen is afgemaakt. En nu dan HHhH (Himmlers Hirn heißt Heydrich) van Laurent Binet, dat juist weer veel bejubeld is (al vind ik op het internet ook kritische geluiden).

Binets inzet is de omgekeerde van die van Martel: de laatste vind dat schrijvers moeten proberen door fictie nieuw leven in de herinnering aan de oorlog te blazen. Precies dat leverde hem kritiek op: is dat niet wel heel erg frivool? Binet heeft wat dat betreft een veel keuriger standpunt: je moet juist helemaal geen fictieve elementen gebruiken, zodra hij dat wel dreigt te doen, spreekt hij zichzelf bestraffend toe.

Het probleem is dan: als Binet dat vindt, waarom wil hij dan zo nodig een roman schrijven? Dat wordt eigenlijk helemaal niet duidelijk. Je zou denken dat fictie, in dit geval het invullen van details die we nooit kunnen weten, een manier is om het verhaal dichterbij te brengen, om je in te leven in de mannen die Heydrich vermoord hebben, én in Heydrich zelf. Maar dat doet Binet dus juist niet. Hij merkt op dat Heydrich op de ochtend voor hij werd neergeschoten met zijn kinderen speelde. En dat hij zich daar niets bij kan voorstellen, zo'n monster die met zijn kinderen speelt.

Nogmaals: Heydrich wás waarschijnlijk een van de monsterlijkse personen ooit, en zelfs onder de nazis mogelijk alleen de mindere in gruwelijkheid van Hitler zelf. Maar waarom dan een roman gemaakt van een boek dat zo zwart-wit is (de nazis zijn niet alleen slecht, maar ook lelijk)?


Reacties

pistike65 zei…
Helemaal eens. Dit is geen roman. Maar wel de moeite waard om te lezen.

Populaire posts van deze blog

Paul Celan. Verzamelde gedichten. Amsterdam: Meulenhoff, 2003.

Walt Whitman. Leaves of Grass. Grasbladen. Amsterdam: Em. Querido, 2005 (1855).

Raoul de Jong. Jaguarman. Mijn vader, zijn vader en andere Surinaamse helden. Amsterdam: De Bezige Bij, 2020.