Jolande Withuis. Juliana. Vorstin in een mannenwereld. Amsterdam: De Bezige Bij, 2016.

Het is dat het deze week zo genadeloos uit de hand gelopen is met een presidentsverkiezing elders in de wereld. En het is dat ik al een republikein was. Maar anders was ik het deze week geworden, want ik heb de biografie van Koningin Juliana gelezen die Jolande Withuis onlangs publiceerde.

Het is een heel knap boek, omdat iemand die, puur door de omstandigheden, zo'n bizar leven heeft geleid, en die in bijna alle opzichten heel andere normen en waarden had dan ik, toch zo invoelbaar wordt gemaakt.  Je snapt wat ze zag in de schurk en schuinsmarcheerder Bernhard. Je snapt waarom ze bij hem bleef terwijl hij haar vrijwel doorlopend vernederde. Je snapt waarom ze haar toevlucht nam tot de meest onbegrijpelijke I . En je kunt in zekere zin ook nog mededogen met haar hebben.

Withuis maakt van Juliana een mens, juist door nadrukkelijk te laten zien dat ze verschillende kanten had, die helemaal niet altijd met elkaar in overeenstemming waren.

Terwijl je tegelijkertijd ziet dat zo'n verhaal aantoont dat het idee van de monarchie echt grote problemen heeft. Nog niet eens omdat het mensen opscheept met zo'n raar leven – Withuis maakt vrij duidelijk dat Juliana uiteindelijk toch ook echt koningin wilde zijn. Het is vooral omdat het privé-leven van een familie zo nadrukkelijk verweven raakt met de staat: dat de regering zich regelmatig moet buigen over allerlei kwesties, dat het staatshoofd allerlei meningen heeft over politieke kwesties, en dat ook de familie van dat staatshoofd zich ermee bemoeit.

Het boek geeft tegelijkertijd ook een aardige inkijk in de geschiedenis van de twintigste eeuw: de zeer langzame acceptatie van de werkende vrouw, de manier waarop Nederland met de Tweede Wereldoorlog omging, en met de Koude Oorlog, en het verdwijnen van de adel van het toneel.

Interessant vond ik de methode die Withuis hanteert. Ze had geen toegang tot de archieven van het Koninklijk Huis en heeft bijvoorbeeld ook niet met leden van de koninklijke familie gesproken. Ze had vooral voor de eerste jaren vooral beschikking over de correspondentie die Juliana met vriendinnen heeft gehad. Die bestudeert ze stilistisch en komt dan bijvoorbeeld tot de conclusie dat de toekomstige vorstin een fascinatie had voor de jolige meisjessfeer van Joop ter Heul: de onderlinge vrouwenvriendschap, de neiging tot lichte opstandigheid, het idee dat Juliana had over 'het gewone leven'; dat alles weet Withuis sterk op die manier te analyseren en eigenlijk alleen op basis van enkele stijlkenmerken.

Historici met onvoldoende bronnen worden al snel tot filologen.

Reacties

Populaire posts van deze blog

Paul Celan. Verzamelde gedichten. Amsterdam: Meulenhoff, 2003.

Walt Whitman. Leaves of Grass. Grasbladen. Amsterdam: Em. Querido, 2005 (1855).

Raoul de Jong. Jaguarman. Mijn vader, zijn vader en andere Surinaamse helden. Amsterdam: De Bezige Bij, 2020.