Lieke Marsman. Het tegenovergestelde van een mens.

Het tegenovergestelde van een mens, de eerste roman van Lieke Marsman, is het 21e-eeuwse antwoord op Het gemillimeterde hoofd van Gerrit Krol. Dat wil wat zeggen, dat ik dat hier beweer, want Het gemillimeterde hoofd was tot nu toe mijn favoriete Nederlandse boek van na de Tweede Wereldoorlog, en is dus nu ineens teruggedrongen tot mijn favoriete Nederlandse boek van de tweede helft van de twintigste eeuw.

De twee boeken zijn in sommige opzichten ook nog eens elkaars spiegelbeeld. Het gemillimeterde is bijna het meest heteroseksuele boek ooit, alleen voorbijgestreefd door andere boeken van Krol. Het tegenovergestelde gaat juist over een homoseksuele vrouw. Het gemillimeterde gaat over iemand die carrière maakt als wiskundige en zich weinig aantrekt van de milieugevolgen. Het tegenovergestelde gaat voor een belangrijk deel over de verlamming die ons beheerst waar het gaat over de klimaatverandering.

Maar de stijl van de twee boeken lijkt sterk op elkaar. De poging om zo droog mogelijk te noteren. De verbrokkeling in allerlei hoofdstukjes die nauwelijks op elkaar aansluiten. De wanhopige wil om de wetenschap aansluiting te laten vinden op het gevoel. De totale mengeling van essayistiek, poëzie en fictie.

Ik hield dertig jaar geleden zielsveel van Het gemillimeterde vanwege vooral die factoren: het feit dat iemand de schoonheid van de wiskunde wist te vangen in de schoonheid van de taal. Als ik het nu herlees, zie ik er toch ook vooral het beeld in van de blanke witte man van de jaren zestig, de zelfvoldaanheid, de vanzelfsprekende superioriteit. Het boek blijft daarmee wonderlijk mooi geschreven en gecomponeerd, maar het is een ander wereldbeeld, inmiddels, en een waarin het wat moeilijker wordt om me te verplaatsen.

Het tegenovergestelde zet een paar stappen verder, probeert de consequenties van de wetenschap te doorgronden, de consequenties van wat we nu allemaal weten en voelen. Het wordt bovendien verteld door iemand die niet vanzelfsprekend uiteindelijk tot de elite behoort – al verkeert ze, laten we de zaak ook weer niet overdrijven, wel in academische kringen – en het maakt de eenzaamheid daardoor uiteindelijk nog voelbaarder.

Wat een boek!

Reacties

Populaire posts van deze blog

Paul Celan. Verzamelde gedichten. Amsterdam: Meulenhoff, 2003.

Walt Whitman. Leaves of Grass. Grasbladen. Amsterdam: Em. Querido, 2005 (1855).

Raoul de Jong. Jaguarman. Mijn vader, zijn vader en andere Surinaamse helden. Amsterdam: De Bezige Bij, 2020.