Arjen van Veelen. Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken. Amsterdam: De Bezige Bij, 2017

Wat zijn genres toch ellendige dingen. Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken is een van de interessantste boeken die het afgelopen jaar verscheen, maar ik vermoed dat er betrekkelijk weinig kans is dat het een prijs krijgt, omdat prijzen nu eenmaal gaan naar romans. En het is wel ongeveer een roman, maar niet helemaal. Wanneer alle aandacht in de literaire cultuur was uitgegaan naar essays, had dat predicaat waarschijnlijk op de omslag gestaan.

Aantekeningen is in veel opzichten een essay in de ware, Montaigneske, betekenis van het woord: een zelfonderzoek. Van Veelen beschrijft zijn zeer intense vriendschap met Thomas Blondeau, de manier waarop hij de plotselinge dood van zijn vriend moest verwerken, en hij vlecht er beschouwingen in over onder andere Alexander de Grote, de manier waarop er in Alexandrië met Alexanders nagedachtenis wordt omgegaan, en Kavafis. Voor alles is het een gedachtegang over wat het over Van Veelen zegt dat hij zo door déze vriend heeft laten meeslepen (Montaigne: "Omdat hij het was, omdat ik het was"), en dat hij die vriend ook enkele jaren na zijn dood nog niet heeft willen of kunnen loslaten.

En ja, het is ook een roman, want er zijn vast een aantal dingen niet precies zo gebeurd, maar iets gestileerd zodat ze meer op elkaar rijmen. Thomas heet in dit boek Tomas, dat lijkt me wel zo'n beetje aan te geven wat de aard van de literaire veranderingen is.

De vriendschap tussen Blondeau en Van Veelen was een ongekend heftige. Ik heb zelf in ieder geval zelf niet zo'n intense vriendschapsrelatie meegemaakt, en er ook niet één van nabij geobserveerd. Je krijgt de indruk dat voor Van Veelen er minstens deels in mee speelde dat hij gefascineerd is door intellectuele kracht, bij een neiging tot bewondering, tot zich optrekken. Dit boek laat zien dat hij zich niet meer hoeft op te trekken – dat hij heel goed op eigen benen kan staan. Als romancier, als essayist.