Joël De Ceulaer. De tragiek van de macht. Brief aan Bart De Wever. Lannoo, 2020.

De tragiek van de macht van Joël De Ceulaer presenteert zichzelf als een brief van een beschouwende mens aan een handelende mens. De vooraanstaande Vlaamse journalist De Ceulaer schrijft in het midden van de coronacrisis een brief aan de vooraanstaande Vlaamse politicus Bart De Wever, niet omdat die dood is of uit het centrum van de macht verdwenen, maar om ene tussentijdse balans op te maken: heeft de politicus bij al zijn handelen niet gaandeweg te veel compromissen gesloten?

Dat is op zich een verrassende vraag als de politicus in die tussentijd en onderweg naar die macht vooral wat gematigder is geworden. De Ceulaer overweegt wel de mogelijkheid dat De Wever misschien van inzicht is veranderd, maar hij besluit: nee, dat kan niet, daarvoor zijn er te véél voorbeelden. Een derde mogelijkheid – dat de columnist zonder macht zich nog kon permitteren om soms wat te overdreven, overweegt De Ceulaer niet. Herhaaldelijk meldt hij dat de De Wever van 10 jaar geleden de De Wever van nu een klap in zijn smoel zou geven; hij suggereert daarmee dat die De Wever van 10 jaar geleden het gelijk aan zijn zijde zou hebben.

Nu is er één punt, een heel zorgelijk punt, een punt waarop De Ceulaer ook uitgebreid ingaat, een punt waarop De Wever juist niet gematigder werd: zijn partij schoof vooral de laatste jaren steeds verder op in de richting van het Vlaams Belang. Ooit was die partij voor De Wevers N-VA eigenlijk uitgesloten – intellectuelen als De Ceulaer waren De Wever daar dankbaar voor, eindelijk een antwoord op Filip De Winter – maar inmiddels is duidelijk dat de N-VA zo voor samenwerking zou kiezen als dat tot de macht zou leiden.

Is dat ook een compromis op weg naar de macht? Of was De Wever eigenlijk nooit zo tegen die samenwerking, maar was het eerder strategisch om tegen te zijn.

Het raakt natuurlijk aan het voor geen enkele niet-Vlaming goed te begrijpen punt van het 21e-eeuws Vlaams nationalisme. Waarom zou iemand een land willen opbreken om zijn eigen kleine landje te vormen? Ja, een eeuw geleden werden de Vlamingen onderdrukt, maar wat zou dat? Wat is dat voor benepen mentaliteit? Het doet een beetje denken aan de oude Lega Nord in Italië, zij het dat die het Nord er af heeft gegooid en inmiddels in heel Italië een goed georganiseerd extreem-rechts initiatief wil bieden.

Maar goed, als we accepteren dat je in Vlaanderen nog wel nationalistisch kunt zijn zonder per definitie een beetje racistisch te zijn, juist dan zou je eigenlijk moeten accepteren dat de N-VA een gewone, rechtse of gematigd-rechtse partij is – eentje zoals het CDA of de VVD in Nederland, waarvan ook helemaal niet valt uit te sluiten dat die ooit met Thierry Baudet gaan samenwerken. 

Het verschil is natuurlijk dat Mark Rutte of Hugo de Jonge zich nooit als originele en scherpe denkers hebben gepresenteerd – ik geloof dat daar eigenlijk de basis ligt van De Ceulaers boekje. Hoewel hij het een aantal keer ontkent, spreekt uit dit boekje wel degelijk een ongewoon grote fascinatie voor de persoon De Wever – groter voor iemand die je toevallig als een knap politicus vindt. De briefvorm is niet alleen maar een vorm, je krijgt de indruk dat De Ceulaer echt graag met De Wever zou spreken, hem vragen hoe het toch kan dat uit zo'n intelligent en sprankelend iemand zo'n cynisch machtspoliticus is geworden. 

Dat is een legitieme vraag, maar als een persoon twee zijden heeft, een aantrekkelijke en een minder aantrekkelijke, is mij niet duidelijk waarom je ervan zou uitgaan dat de aantrekkelijke de echte is. Ik snap best dat je ooit gecharmeerd kunt zijn geweest van De Wever, hij is een charmante persoon – maar dat sluit helaas niet uit dat eronder die fraaie aanschijn altijd een harde pit gezeten heeft.