Maarten van der Graaff. Nederland in stukken. Amsterdam/Antwerpen: Pluim, 2020

-



Wat gebeurt er als je Nederland aan digitale stukken scheurt, die digitale stukken in de lucht gooit, opvangt en weer aan mekaar plakt? Wat gebeurt er als je datzelfde ook met jezelf doet? En met de lezer?

Ik ben ontdaan van Nederland in stukken van Maarten van der Graaff. Overrompeld. En ja, verscheurd.

Het lijkt allemaal gebaseerd op een aantal intellectuele ideetje. We nemen een aantal genres 'stukken', zoals het contract en het 'Word-document' en schrijven gedichten die aan de conventies van dat soort genres voldoen. Dat alles zie je meteen als je deze bundel ter hand neemt. 

Misschien dat het eerste gedicht, 'Contract tussen man en jongen', me zo aangreep, want al heel snel wordt duidelijk wat hier wordt afgesproken, en het is verschrikkelijk:

de jongen wordt overgedragen aan de man
in ongeschonden staat
d.w.z. zonder voorafgaand aan de aanranding
gekust of aangeraakt te zijn
op de manier waarop de man de jongen
wil aanraken en kussen

de man verbindt zich zijn wens
om de jongen aan te raken
en door hem aangeraakt te worden
de jongen te kussen en door hem gekust te worden
als lust en verlangen naar intimiteit te zien

de man verbindt zich de jongen aan te randen

Dat is verschrikkelijk – het contract gaat zo nog bladzijden door en werpt zo een schaduw over de hele bundel. Dit is geen koele analyse van het Nederland van 2020, bij wijze van een experiment gegoten in een opvallende vorm, dit is een rauwe kreet zo goed en zo kwaad als het gaat vervat in een taal die alleen maar wil doen alsof ze koel is.

In de gedichten die erna komen blijft het misschien wat meer onder water, maar ook daarin gebeuren eigenaardige dingen in het hoofd van de lezer. Ik lees ze als meditaties, niet door te proberen de vele stukjes met alle geweld ordelijk aan elkaar te plakken, maar door ze een voor een te lezen en te voelen wat voor herinneringen – aan andere teksten, documenten, pamfletten, gedichten, populaire liedjes – ze allemaal oproepen.

Als ik vroeger terugkwam van vakantie en bij Zwijndrecht
de neonletters Van Leeuwen Buizen zag. Wist ik dat ik thuis was. Bovenbouw.
Die vanbinnen dingen doet. Alle lichtjes. Alle auto’s. Met een daktuintje. Het verleggen
van patronen. Van geluk. Volgende week. Staat in de agenda.
Van vorige week. Paradijsvogels. In dit. Privé-domein. Nu wil je weer
contact. De stad beloont creativiteit. Vrijwillig of anderszins. Driel-
Oost. De corridor Eindhoven/Veldhoven/
Welschap. Herneemt zich. En is daarin. Vier koersen. Dat voel ik.
Een gemiddelde huiskamer is voor zover ik gezien heb dan ook
een rare combinatie van nieuwe apparaten en oude gehechtheden.
Reusachtige encyclopedie van variaties. Kolommen. Aard en structuur.
Van heel mijn. Compagnie. Illusieloze witte steden. Schepen
zich in. Elk huis is tot barstens toe vol. Ruimtevreters. Een
watercorridor. De blauwe koers. Nu leest hij
oude formulieren. Intimiteiten. Dit is het lastigst. Het laatste woord. Te veel.
Schrijven.
Dit zijn misschien gedichten van nu: over honderd jaar zijn ze niet te lezen zonder voetnoten die alles bederven. Maar voor de lezer van nu trekken ze hem helemaal de eigen wereld in, en uit, en weer in.

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Het eerste kwart: Lize Spit, Het smelt

-
Afbeelding
Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat de oervorm van de fictie het spel is, het kinderspel: "Jij was de vader en ik de moeder." Je bedenkt iets, en je bedenkt samen iets. In die oervorm is er nog geen onderscheid tussen spreker en luisteraar, je bouwt samen aan dat presens historicum. Het kinderspel is het structurerende element van Lize Spits roman Het smelt. Het gaat daarbij om gruwelijke spelen – maar niemand heeft gezegd dat kinderspel alleen maar gezellig samen een huisje bouwen van Lego is. De titel verwijst naar een raadsel dat Eva, de vertelster in het verhaal, aan andere meisjes opgeeft. De bedoeling van het raadsel is dat die meisjes het niet raden en dat ze daarvoor dan gestraft worden, bijvorbeeld doordat ze hun kleren uitdoen. Het is een raadsel waarbij een geheimzinnige situatie wordt geschetst en de deelnemers door ja/nee -vragen te stellen moeten reconstrueren wat er nu precies gebeurd is. Zoals Eva aan het einde iedereen in haar geboortedorp straft door h...
Meer lezen

Jan Oegema, Keizersdrama. Lucebert opnieuw, 2024

-
Afbeelding
  Als ik eerlijk ben, kon ik de dreun in februari 2018 niet goed navoelen. Ik kende  Lucebertkenners, en ik kon zien hoe ontdaan ze waren door het nieuws dat de dichter tijdens de Tweede Wereldoorlog in Duitsland fascistische en antisemitische taal had uitgeslagen in brieven aan een Amsterdams meisje. Maar waarom ze zo ontdaan waren, dat kon ik toch niet goed navoelen. Jan Oegema was een van de ontdanen. Niet een die ik ken, maar iemand die duidelijk in diezelfde kring zat. Iemand voor wie Lucebert niet alleen een groots dichter was maar kennelijk ook iemand aan wie je grootse morele kwaliteiten moest toeschrijven, een ziener, ook in politicis.   Hij heeft nu van de dreun iets heel opmerkelijks gemaakt: een studie van Lucebert, zijn zoveelste studie van het oeuvre van de dichter, maar nu een met nieuwe ogen. De ogen die de antisemitische woorden ook hebben gezien. Oegema laat zien hoe precies die onthulling het voor hem mogelijk maakt om met name het late werk van de dich...
Meer lezen

Freek Van de Velde. Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving. Lannoo Campus, 2024.

-
Afbeelding
Er is geen groter verhaal te vertellen dan dat van de menselijke taal, uiteindelijk het verhaal van wie en waar wij mensen zijn. Hoe heeft dat wonderlijke taalvermogen, dat vrijwel iedereen bezit op enkele ongelukkigen na, zich in de mens kunnen ontwikkelen? Wat kunnen we uit de taal leren over de oergeschiedenis van de mensheid, over de huidige samenleving en, niet te vergeten, over onszelf als individu? Er is bijna geen serieus verhaal over de mens te vertellen zonder op zijn minst de taal aan te raken — en natuurlijk al helemaal niet zonder taal te gebruiken. De bekende Leuvense taalkundige Freek Van de Velde vertelt dat grote verhaal van taal en mens in zijn boek Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving . Het is een boek dat sprankelt van liefde voor taal, op meerdere niveaus: liefde voor het onderwerp én plezier in het taalgebruik. Wonderlijk verlaagd strottenhoofd Liefde voor het onderwerp heeft Van de Velde zeker. Hij laat de grote lijnen van de taalwe...
Meer lezen