Zadie Smith. Intimations. Penguin, 2020

-

Wat een briljant boekje heeft Zadie Smith geschreven over de eerste maanden van de pandemie. Zes betrekkelijk korte stukken over onder andere hoe een en ander uitwerkte in New York en Londen, haar twee steden, over wat het heeft betekend voor het werk, wat het betekent voor de politiek, en wat het allemaal te maken heeft met Black Lives Matter.

 Vooral gaan de opstellen vooral over wat het betekent om Zadie Smith te zijn. Alleen essays kunnen dat geloof ik: je zo trekken in iemands wereld, en dan vooral essays van romanschrijvers. Hoe zat de wereld de afgelopen maanden in elkaar? Er gebeurde achter allerlei deuren van alles, terwijl het meeste menselijke contact bestond uit 'twee gezichten, allebei naar voren gericht, naar het scherm'. zoals Smith schrijft. Corona-literatuur moet waarschijnlijk bijna per definitie gaan over de wonderlijke scheidslijnen tussen privé en openbaar leven die de afgelopen maanden zo zijn verschoven. Smith schrijft daar briljant over – en in een stijl en met een gedachtewereld die zo persoonlijk is, dat je even wordt uitgenodigd je gezicht in dezelfde richting te wijzen als zij.

Het mooiste stuk is dat over het schrijven zelf. Essays over de vraag 'waarom schrijven?' vormen, zegt ze zelf aan de begin van het essay, een genre op zich, en veel inzichtelijks levert het meestal niet op. Met name wordt zelden het antwoord gegeven dat de pandemie ons laat geven: het geeft je wat te doen.

De pandemie bracht allerlei mensen ineens in de positie van de kunstenaar: wat moest je nu eigenlijk doen? Een bananenbrood bakken? Maar waarom? "Ach, het geeft je wat te doen." En precies dat, zegt Smith, is ook een reden om te schrijven: er is niet zoveel verschil tussen een roman en een bananenbrood. De kunstenaar is iemand die de zee van tijd overziet die een mensenleven is, die het niet wil vullen met het 'druk' zijn van andere mensen maar die wel wat wil doen. En we willen allemaal wat doen omdat we tekort schieten. De drukste mens van de wereld moet nog steeds alle uren voelen als die niet gevuld worden met liefde.

There is no great difference between novels and banana bread. They are both just something to do. They are no substitute for love.

Ik vind alleen al het voorbeeld van die bananenbrood zo briljant getroffen – iets wat tegelijkertijd oeroud is en heel modern, alledaags en hip. Het is een genoegen om een essay te lezen waarvan de schrijver niet schroomt om het eigen werk te vergelijken met bananenbrood, zonder daarbij het niet óók serieus te menen.

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Het eerste kwart: Lize Spit, Het smelt

-
Afbeelding
Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat de oervorm van de fictie het spel is, het kinderspel: "Jij was de vader en ik de moeder." Je bedenkt iets, en je bedenkt samen iets. In die oervorm is er nog geen onderscheid tussen spreker en luisteraar, je bouwt samen aan dat presens historicum. Het kinderspel is het structurerende element van Lize Spits roman Het smelt. Het gaat daarbij om gruwelijke spelen – maar niemand heeft gezegd dat kinderspel alleen maar gezellig samen een huisje bouwen van Lego is. De titel verwijst naar een raadsel dat Eva, de vertelster in het verhaal, aan andere meisjes opgeeft. De bedoeling van het raadsel is dat die meisjes het niet raden en dat ze daarvoor dan gestraft worden, bijvorbeeld doordat ze hun kleren uitdoen. Het is een raadsel waarbij een geheimzinnige situatie wordt geschetst en de deelnemers door ja/nee -vragen te stellen moeten reconstrueren wat er nu precies gebeurd is. Zoals Eva aan het einde iedereen in haar geboortedorp straft door h...
Meer lezen

Jan Oegema, Keizersdrama. Lucebert opnieuw, 2024

-
Afbeelding
  Als ik eerlijk ben, kon ik de dreun in februari 2018 niet goed navoelen. Ik kende  Lucebertkenners, en ik kon zien hoe ontdaan ze waren door het nieuws dat de dichter tijdens de Tweede Wereldoorlog in Duitsland fascistische en antisemitische taal had uitgeslagen in brieven aan een Amsterdams meisje. Maar waarom ze zo ontdaan waren, dat kon ik toch niet goed navoelen. Jan Oegema was een van de ontdanen. Niet een die ik ken, maar iemand die duidelijk in diezelfde kring zat. Iemand voor wie Lucebert niet alleen een groots dichter was maar kennelijk ook iemand aan wie je grootse morele kwaliteiten moest toeschrijven, een ziener, ook in politicis.   Hij heeft nu van de dreun iets heel opmerkelijks gemaakt: een studie van Lucebert, zijn zoveelste studie van het oeuvre van de dichter, maar nu een met nieuwe ogen. De ogen die de antisemitische woorden ook hebben gezien. Oegema laat zien hoe precies die onthulling het voor hem mogelijk maakt om met name het late werk van de dich...
Meer lezen

Freek Van de Velde. Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving. Lannoo Campus, 2024.

-
Afbeelding
Er is geen groter verhaal te vertellen dan dat van de menselijke taal, uiteindelijk het verhaal van wie en waar wij mensen zijn. Hoe heeft dat wonderlijke taalvermogen, dat vrijwel iedereen bezit op enkele ongelukkigen na, zich in de mens kunnen ontwikkelen? Wat kunnen we uit de taal leren over de oergeschiedenis van de mensheid, over de huidige samenleving en, niet te vergeten, over onszelf als individu? Er is bijna geen serieus verhaal over de mens te vertellen zonder op zijn minst de taal aan te raken — en natuurlijk al helemaal niet zonder taal te gebruiken. De bekende Leuvense taalkundige Freek Van de Velde vertelt dat grote verhaal van taal en mens in zijn boek Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving . Het is een boek dat sprankelt van liefde voor taal, op meerdere niveaus: liefde voor het onderwerp én plezier in het taalgebruik. Wonderlijk verlaagd strottenhoofd Liefde voor het onderwerp heeft Van de Velde zeker. Hij laat de grote lijnen van de taalwe...
Meer lezen