Walter van den Berg. Schuld. Amsterdam, Das Mag, 2016.

 

Schuld is een boek met bijna alleen maar mannelijke hoofdpersonen, die in hoofdmoot proberen zich zo mannelijk mogelijk te gedragen: er zijn maar weinig boeken waarin een personage alleen ok zegt. Ze begeven zich in criminele of semicriminele milieus, ze rijden met gestolen telefoons in hun auto door nachtelijk Amsterdam. Ze zeggen dingen als kankerlul. Slechts één van de zes hoofdpersonen is een vrouw, Sandra.

En toch kun je Schuld lezen als een boek over de verhouding tussen man en vrouw. 

De titel geeft de rode draad weer in die relatie. Dat is deels een macho-houding: een belangrijk deel van de intrige is dat Sandra door haar man mishandeld wordt. Uiteindelijk kom je er als lezer – spoiler alert – achter dat zij haar man daarop doodslaat. Maar zelfs die enige daad van opstandigheid wordt haar niet gegund: een andere man, Ron, neemt de schuld voor die doodslag op zich, op voorwaarde dat ze 'er ook voor mij zal zijn' als hij terugkomt uit de bak. 

Ook Rons moeder is ernstig mishandeld door Rons stiefvader. Ook hier had Ron voor zijn gevoel moeten ingrijpen – en van dat schuldgevoel heeft hij een levenslange obsessie aan overgehouden voor het 'redden' van vrouwen. 

 Rons zoon Kevin voelt zich dan weer een slachtoffer van die obsessie. Zijn moeder heeft Ron ooit verlaten voor een andere man, die bepaalde dat Ron niet bij hen mocht horen. Ron heeft dat maar toegestaan en zijn zoon zo goed mogelijk opgevoed. Kevin leeft de frustratie daarover uit door vrouwen te stalken van wie hij compromitterende beelden heeft gevonden op gestolen laptops. 

Zo hebben mannen schuld aan de vrouwen, vrouwen aan de mannen, en nooit kan er iets worden afgelost. (In het boek hebben mannen ook schuld aan elkaar, maar dan gaat het om centen, en dan kan die schuld dus uiteindelijk worden afbetaald.)

Alleen blijken die vrouwen helaas niet zo bang voor Kevin te zijn als hij hoopte. Want dat is een van de knappe dingen van Van den Berg: hoewel hij mensen beschrijft die zelf allemaal gevangen lijken te zijn in hun eigen cliché-gedachten, laat hij zien hoe ingewikkeld de materie is. Die mannen kunnen wel denken dat vrouwen alleen maar passieve wezens zijn die op een man zitten te wachten om hen te beschermen of te corrigeren, als je goed leest, merk je dat de vrouwelijke personages, al spelen ze in dit verhaal maar bijrollen, een veel glorieuzer hoofdrol spelen in hun eigen verhaal.