Het eerste kwart: Simone Atangana Bekono, Confrontaties

Salomé denkt aan de Griekse mythologie en leest Hella Haase, terwijl ze in de jeugddetentie zit omdat ze een jongen uit haar dorp een oog heeft uitgestoken. Ze verveelt zich daar ook, want de leerstof die ze krijgt aangeboden is niet hoger dan op havo-niveau. Ondertussen kijkt ze vol minachting naar bijvoorbeeld degene die geacht wordt haar psychologisch bij te staan:

Tegenwoordig, als ik naar Frits kijk, zie ik niet meer wat ik eerst zag. Ik zie geen smeerlap met lang haar of een klootzak van tv. Ik zie gewoon een oude, domme man. Een figurant.

Confrontaties is met andere woorden, een boek over een opstandige puber, een coming of age-roman. Salomé zoekt, zoals iedere puber, een verhaal, háár verhaal. Dat wordt haar door allerlei omstandigheden voortdurend uit handen geslagen. Om te beginnen is het verhaal van haar afkomst – met een vader uit Kameroen en een moeder uit Nederland – voor veel mensen niet te volgen. Voor de mensen in het Nederlandse dorp is ze een buitenlander, maar als ze als kind op vakantie naar Kameroen gaat, is ze daar ook heel duidelijk een buitenstaander, die zich nauwelijks in het Frans verstaanbaar kan maken, laat staan in het Ewondo, de taal van haar vader.

Als ze terugkomt, probeert ze er wel een mooi verhaal over op te hangen tegen haar klasgenoten, over het kleurrijke Afrika, maar ook die poging wordt verstoord. Er komt namelijk een azc in het dorp, waardoor duidelijk wordt dat er in 'Afrika' oorlog is en dat mensen allerlei redenen zien om te vluchten.

Het probleem was een luistercursus Frans op cd-rom. Het probleem was très sec. Het was een man die bij het hek van het azc stond in een gewatteerde winterjas. Een man naar wie met muntjes werd gegooid. Het werd zo groot als een dorp. Het kwam op tv. Het zei aap. Ik doe jou na.

Maar er zijn allerlei andere verhalen waarvoor ze moet vechten. Salomés vader krijgt een ernstige ziekte. Ze gedraagt zich soms jongensachtig en wordt in de jeugddetentie bespot om haar liefde voor romcoms in plaats van vechtfilms – en opmerkelijk genoeg maakt juist die voorkeur haar tot een 'lesbo'.

Je kunt ook niet zeggen dat de daad waarmee Salomé reageert op de manier waarop anderen met haar verhaal op de loop gaan, haar meer macht geeft over dat verhaal, Twee jongens die haar fysiek belagen als ze ergens in de polder aan het fietsen is, worden door haar afgeranseld met een tak. Een van de twee krijgt die tak in zijn oog – een oog dat hij daardoor kwijtraakt.

Gek genoeg wordt dat allemaal nog steeds niet haar verhaal. Niet in de zin dat er ook maar iemand is die haar als een held ziet diet het racisme heeft gewroken, maar ook niet in de zin dat er ook maar iemand op zinspeelt dat er sprake was van noodweer. Dat niet Salomé in de cel hoort, maar die jongens.

In plaats daarvan moet Salomé dus in gesprek met degene die ze een 'figurant' noemt. Een man die aan een reality show heeft meegedaan waarin hij zich voor het oog van de camera mocht verbazen en vrolijk maken over de primitieve manier waarop mensen in Afrika leven. In een scene stond Frits kennelijk de vrouw van een 'inheemse' vrouw in te smeren terwijl zij dat helemaal niet wilde. Tegelijkertijd krijg je de indruk dat die Frits misschien ook alleen maar geframed is: hij is ook buiten het programma om heel vaak in allerlei Afrikaanse landen geweest. Dat maakt hem mogelijk nog steeds iemand die alles wat er daar gebeurt als vreselijk exotisch beschouwt, maar zo onbenullig is hij ook weer niet.

Sowieso krijg je van heel veel van de personages in Confrontaties de indruk dat het stille waters met diepe gronden zijn – dat geldt zeker voor Salomés vader, moeder, zus en haar tante Celeste, die in Barcelona woont en er getrouwd is met een rijke man, en die veel meer dan bijvoorbeeld haar broer, de vader van Salomé, zich druk maakt over racisme en ander onrecht – en het geldt ook voor sommige meisjes met wie Salomé gevangen zit. Allemaal hebben ze duidelijk een eigen verhaal, ook als Salomé niet helemaal doorziet wat dat verhaal is.

Ook als ze hen als figuranten ziet. Net als zij haar.

In 2024 lees ik 50 Nederlandstalige romans uit het eerste kwart van de eenentwintigste eeuw.

De volledige lijst staat hier. Volgende week: Lucas Rijneveld, Mijn lieve gunsteling (2020)