David Grossman. De prijs die we betalen. Cossee, 2023.

 

Onmiddellijk na 7 oktober was een groot deel van de wereld vergeten hoe Israël ervoor had gestaan op 6 oktober.  De woede over het moorden, de kille of zelfs vreugdevolle terreur, de angst voor de gijzelaars, het intense verdriet over de prachtige, vaak jonge, mensen die vermoord waren – ze waren allemaal te groot.

Een samenleving heeft intellectuelen opdat er mensen zijn die zulke complexe gevoelens dan kunnen verwoorden. Israël is gezegend met enkele van zulke intellectuelen, maar David Grossman is waarschijnlijk momenteel de prominentste.

In De prijs die we betalen, een boekje met vertaalde essays van Grossman dat Cossee vorig jaar uitgaf, zijn de stukken van onmiddellijk na 7 oktober de meest recente. De andere bevatten artikelen uit de jaren ervoor, artikelen die allemaal in een ander licht waren komen te staan na 7 oktober, maar die we niet moeten vergeten.

Grossman maakte zich de jaren voor de terreur ernstige zorgen over wat er met zijn land gebeurde – over de misdadige handen waarin het terecht gekomen was. Enkele van de stukken in dit boek waren voor of gingen over de protestbeweging in het land tegen Netanyahu, die in hoog tempo bezig was van zijn land een autocratie te maken, waar gewone rechten niet meer golden. Inmiddels gaat dat proces in rap tempo door (denk aan de maatregelen tegen de linkse krant Haaretz), maar nu onder de vlag van de oorlogsdreiging. 

Een rode draad in Grossmans betoog is daarnaast dat het van groot belang is dat de Israëlische Joden moet leren zich als een verantwoordelijke meerderheid te gedragen – een die de rechten van minderheden eerbiedigt, en dan ook niet alleen van de grootste minderheid (die van de Arabieren), maar die van alle mensen. Het valt niet mee, is Grossmans diagnose, om na eeuwen van een onderdrukte minderheid te zijn, zulke verantwoordelijkheid op je te nemen, maar het moet. Dat decennia van een bezetter zijn psychologisch maakt dat je geneigd bent de ander te ontmenselijken, is een feit, en Grossman beziet iedereen met mededogen. Maar het moet wel afgelopen zijn.

Door 7 oktober zijn veel verstandige mensen bovendien volkomen in het ongerede geraakt – een enkeling is vervallen in een soort zelfhaat waar naar mijn idee ook niemand wat mee opschiet, maar heel velen hebben ook bedacht dat redelijkheid geen kans meer maakt.

Zulke verstandige woorden – je zou willen dat de mensen ook wat vaker naar hun intellectuelen luisteren.