William Shakespeare. The Tragedy of Hamlet. Prince of Denmark. 1600

-

 


Geïnspireerd door de film Hamlet van Sean Mathias, met de 85-jarige Ian McKellen in de hoofdrol, heb ik het stuk van Shakespeare weer eens herlezen. De film van Mathias gaat over het theater: niet alleen wordt de jonge prins van Denemarken gespeeld door een oude acteur, en bijvoorbeeld zijn tegenstrever Laertes door een vrouw – maar het stuk speelt zich helemaal af binnen een oud theatergebouw, en wel op zo'n beetje alle plaatsen die er zijn. Er zijn scenes in de lounge en in de kleedkamer, in de loge en zowaar ook op het toneel. 

De acteurs laten zien dat je de taal het werk kunt laten doen, dat het dan allemaal niet uitmaakt. Dat het wonderelijke verhaal van Hamlet hoe dan ook gaat leven in de jambische pentameters van Shakespeare.

Als je met die bril het stuk vervolgens leest, ontdek je hoe de tekst ook helemaal omgeven is door de magie van het theater. Dat die magie misschien weleens de grootste fascinatie kon zijn geweest van de toneelschrijver. Niemand is wat hij lijkt te zijn: de 'vader' van Hamlet is helemaal zijn vader niet, maar de broer die met zijn moeder is getrouwd. Of, in een andere scene, een geest. 

Iedereen speelt voortdurend toneel. De mens kan niet anders. Pas als we doodgaan, zeggen we 'And the rest is silence'.

Het zit in tal van kleine scenes – een groot deel daarvan is in de filmbewerking terecht gekomen – zoals die waarin de koning, Hamlets 'vader', spreekt met Laertes over diens vader, de door Hamlet om het leven gebrachte Polonius:

Laertes, was your father dear to you?
Or are you like the painting of a sorrow,
A face without a heart?

Nee, natuurlijk is Laertes 'a painting of a sorrow'. Ze is immers maar een actrice en de vermoorde vader slechts een acteur, die op het moment van spreken gezellig achter de coulissen zit. En tegelijkertijd is Laertes natuurlijk niet without a heart. Er is geen verschil tussen doen-alsof en doen.  

Leve het feest van het doen-alsof dat het werk van Shakespeare is, en de acteurs die hem iedere dag weer ergens op de wereld tot leven brengen.  

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Het eerste kwart: Lize Spit, Het smelt

-
Afbeelding
Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat de oervorm van de fictie het spel is, het kinderspel: "Jij was de vader en ik de moeder." Je bedenkt iets, en je bedenkt samen iets. In die oervorm is er nog geen onderscheid tussen spreker en luisteraar, je bouwt samen aan dat presens historicum. Het kinderspel is het structurerende element van Lize Spits roman Het smelt. Het gaat daarbij om gruwelijke spelen – maar niemand heeft gezegd dat kinderspel alleen maar gezellig samen een huisje bouwen van Lego is. De titel verwijst naar een raadsel dat Eva, de vertelster in het verhaal, aan andere meisjes opgeeft. De bedoeling van het raadsel is dat die meisjes het niet raden en dat ze daarvoor dan gestraft worden, bijvorbeeld doordat ze hun kleren uitdoen. Het is een raadsel waarbij een geheimzinnige situatie wordt geschetst en de deelnemers door ja/nee -vragen te stellen moeten reconstrueren wat er nu precies gebeurd is. Zoals Eva aan het einde iedereen in haar geboortedorp straft door h...
Meer lezen

Jan Oegema, Keizersdrama. Lucebert opnieuw, 2024

-
Afbeelding
  Als ik eerlijk ben, kon ik de dreun in februari 2018 niet goed navoelen. Ik kende  Lucebertkenners, en ik kon zien hoe ontdaan ze waren door het nieuws dat de dichter tijdens de Tweede Wereldoorlog in Duitsland fascistische en antisemitische taal had uitgeslagen in brieven aan een Amsterdams meisje. Maar waarom ze zo ontdaan waren, dat kon ik toch niet goed navoelen. Jan Oegema was een van de ontdanen. Niet een die ik ken, maar iemand die duidelijk in diezelfde kring zat. Iemand voor wie Lucebert niet alleen een groots dichter was maar kennelijk ook iemand aan wie je grootse morele kwaliteiten moest toeschrijven, een ziener, ook in politicis.   Hij heeft nu van de dreun iets heel opmerkelijks gemaakt: een studie van Lucebert, zijn zoveelste studie van het oeuvre van de dichter, maar nu een met nieuwe ogen. De ogen die de antisemitische woorden ook hebben gezien. Oegema laat zien hoe precies die onthulling het voor hem mogelijk maakt om met name het late werk van de dich...
Meer lezen

Freek Van de Velde. Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving. Lannoo Campus, 2024.

-
Afbeelding
Er is geen groter verhaal te vertellen dan dat van de menselijke taal, uiteindelijk het verhaal van wie en waar wij mensen zijn. Hoe heeft dat wonderlijke taalvermogen, dat vrijwel iedereen bezit op enkele ongelukkigen na, zich in de mens kunnen ontwikkelen? Wat kunnen we uit de taal leren over de oergeschiedenis van de mensheid, over de huidige samenleving en, niet te vergeten, over onszelf als individu? Er is bijna geen serieus verhaal over de mens te vertellen zonder op zijn minst de taal aan te raken — en natuurlijk al helemaal niet zonder taal te gebruiken. De bekende Leuvense taalkundige Freek Van de Velde vertelt dat grote verhaal van taal en mens in zijn boek Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving . Het is een boek dat sprankelt van liefde voor taal, op meerdere niveaus: liefde voor het onderwerp én plezier in het taalgebruik. Wonderlijk verlaagd strottenhoofd Liefde voor het onderwerp heeft Van de Velde zeker. Hij laat de grote lijnen van de taalwe...
Meer lezen