Caroline Féry. German Phonology. An Optimality-Theoretic Approach. Cambridge University Press, 2025

-




Het nieuwe boek German Phonology van mijn collega Caroline Féry maakte me melancholisch. Het is een soort levenswerk van Féry, een Brusselse taalkundige die haar heel loopbaan in Duitsland heeft gewerkt, inmiddels geëmeriteerd is, maar nog altijd bij Frankfurt woont. Het is ook een indrukwekkend werk, dat de inzichten van vele decennia onderzoek naar de klank van het Duits samenvat.

Hoe kan zoiets überhaupt tot andere gevoelens leiden dan liefde voor het heel nauwkeurig onderzoek naar hoe taal in elkaar zit?

Het is in oktober dertig jaar geleden dat ik mijn proefschrift verdedigde, over de fonologie van het Nederlands. Daar zal het vast iets mee te maken hebben. Bovendien kreeg ik niet lang daarna een aanbod van Féry om naar Tübingen te komen, waar ze toen werkte. Ik had ondertussen ook een ander contract gekregen, dat nog meer mogelijkheden bood te doen wat ik wilde toen. dus het ging niet door, maar ik was enorm vereerd door het vertrouwen dat Féry, toen al een prominente taalkundige in Duitsland, in mij stelde. Ah, wat een tijd! Wat was mijn leven anders geweest als ik toen naar Duitsland was gegaan! Dan schreef ik nu voor Germanistik! (In mijn plaats ging Ruben van de Vijver, inmiddels zelf een zeer vooraanstaand taalkundige in Duitsland.)

Droge ogen

Maar er is ook iets anders: het idee dat dit boek grotendeels ook dertig jaar geleden geschreven had kunnen worden. De theorie waarin een en ander gesteld is, is de zogeheten optimaliteitstheorie. Die is van 1993 en was dus toen ik promoveerde gloednieuw. Ik heb in allerijl mijn proefschrift omgeschreven om gebruik te kunnen maken van wat die theorie kon – precies beschrijven hoe talen van elkaar verschillen. Maar het is inmiddels 30 jaar verder, en de theorie blijkt nog nauwelijks veranderd. Oké, Féry gebruikt een wat conservatieve versie van de theorie, maar dat is ook nog steeds de kern van wat we studenten aanleren.

Theoretische vooruitgang is er dus niet echt geweest. Ook een heleboel data die Féry bespreekt waren indertijd eigenlijk al bekend. Alleen in de laatste hoofdstukken (die gaan over wat er gebeurt in grotere stukken taal dan het woord: woordgroepen, en zinnen) worden dingen behandeld die 30 jaar geleden echt nog niet bekend waren. Dat is het soort onderwerpen waaraan Féry haar eigen loopbaan grotendeels heeft gewijd.

De ware prestatie ligt dan ook in het samenbrengen van alles wat we weten over het Duits in één coherente analyse. Dat is bij mijn weten in optimaliteitstheorie nog nooit voor enige taal gedaan. Het is ook behoorlijk ingewikkeld, want die theorie zit zo in elkaar dat wat je zegt voor het ene aspect van de grammatica ook implicaties heeft voor het andere. Ik heb dertig jaar geleden een paar weken niet geslapen omdat ik bezig was met de ingewikkelde puzzel het allemaal voor het Nederlands bij elkaar te krijgen voor mijn proefschrift – en dat ging alleen maar over de Nederlandse klinkers, waarin Féry maar een paar van haar honderden pagina’s wijdt.

Het zou dus mooi zijn als zoiets er ook komt voor het Nederlands, al denk ik niet dat ik het met droge ogen zal kunnen lezen.


Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Safae el Khannoussi. Oroppa. Pluim, 2024.

-
Afbeelding
  Een van de dingen die ze je niet vertellen als ze je leren lezen: dat je er als oudere plezier aan kunt leven omdat je je dan alsnog kunt laten overrompelen door de jeugd. Door de levenslust, de vertellust, de inventiviteit, de kracht van jonge schrijvers. Dat je je als 57-jarige op sleeptouw kunt laten nemen door een 30-jarige schrijver. Door Safae el Khannoussi bijvoorbeeld, met haar roman Oroppa. Het boek is al op veel plaatsen bejubeld, en het trekt je dan ook vanaf de eerste zinnen mee: De zoveelste schreeuw sneed door de kamer. Maar deze was anders. Op het bed lag de doodverklaarde met opengesperde ogen en mond, haar handen verkrampt in de lucht. De doodsreutel steeg op van het lichaam, klanken als rollend puin, een stem op straat vroeg om een aansteker en de stervende vrouw begon te schudden, te schudden alsof ze om een grap lachte. Salomé Abergel, geboren als Salma Abergel, in een voor haar lang vervlogen wereld nu bevolkt door nieuwe gezichten, krijste zichzelf terug de ...
Meer lezen

Het eerste kwart: Lize Spit, Het smelt

-
Afbeelding
Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat de oervorm van de fictie het spel is, het kinderspel: "Jij was de vader en ik de moeder." Je bedenkt iets, en je bedenkt samen iets. In die oervorm is er nog geen onderscheid tussen spreker en luisteraar, je bouwt samen aan dat presens historicum. Het kinderspel is het structurerende element van Lize Spits roman Het smelt. Het gaat daarbij om gruwelijke spelen – maar niemand heeft gezegd dat kinderspel alleen maar gezellig samen een huisje bouwen van Lego is. De titel verwijst naar een raadsel dat Eva, de vertelster in het verhaal, aan andere meisjes opgeeft. De bedoeling van het raadsel is dat die meisjes het niet raden en dat ze daarvoor dan gestraft worden, bijvorbeeld doordat ze hun kleren uitdoen. Het is een raadsel waarbij een geheimzinnige situatie wordt geschetst en de deelnemers door ja/nee -vragen te stellen moeten reconstrueren wat er nu precies gebeurd is. Zoals Eva aan het einde iedereen in haar geboortedorp straft door h...
Meer lezen

Freek Van de Velde. Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving. Lannoo Campus, 2024.

-
Afbeelding
Er is geen groter verhaal te vertellen dan dat van de menselijke taal, uiteindelijk het verhaal van wie en waar wij mensen zijn. Hoe heeft dat wonderlijke taalvermogen, dat vrijwel iedereen bezit op enkele ongelukkigen na, zich in de mens kunnen ontwikkelen? Wat kunnen we uit de taal leren over de oergeschiedenis van de mensheid, over de huidige samenleving en, niet te vergeten, over onszelf als individu? Er is bijna geen serieus verhaal over de mens te vertellen zonder op zijn minst de taal aan te raken — en natuurlijk al helemaal niet zonder taal te gebruiken. De bekende Leuvense taalkundige Freek Van de Velde vertelt dat grote verhaal van taal en mens in zijn boek Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving . Het is een boek dat sprankelt van liefde voor taal, op meerdere niveaus: liefde voor het onderwerp én plezier in het taalgebruik. Wonderlijk verlaagd strottenhoofd Liefde voor het onderwerp heeft Van de Velde zeker. Hij laat de grote lijnen van de taalwe...
Meer lezen