Belle van Zuylen / Benjamin Constant. Je bent een allerbeminnelijkste dwaas. Van Oorschot, 1990.

 

Het is, vijfendertig jaar na dato, nog altijd interessant wie volgens Van Oorschot de auteur was van dit boek: 'Belle van Zuylen in briefwisseling met Benjamin Constant', want de overgrote meerderheid van de brieven in dit boek is geschreven door Constant. Maar hij is natuurlijk altijd de minnaar-van gebleven, het gaat om Van Zuylen. (De brieven zijn in deze uitgave ofwel getiteld 'Aan Benjamin Constant' of 'Van Benjamin Constant' – Van Zuylen staat vanzelfsprekend centraal.)

Toch was die constant óók een interessante man, iemand die even onafhankelijk dacht als Belle. Maar in een relatie tussen een vrouw en een 27 jaar jongere man is natuurlijk de vrouw de interessantste. En als een man en een vrouw in de achttiende eeuw allebei onafhankelijk denken, dan denkt de vrouw toch nog net wat onafhankelijker.

Van Zuylen schreef ook soms behoorlijk moederlijk aan haar minnaar:

Je geeft me heel goed antwoord, hoewel je naar mijn mening niet goed denkt. Het is volkomen waar dat het experiment niet beëindigd zou zijn, zoals jij dat bedoelt, maar integendeel onderbroken werd, als momenteel de contrarevolutie gaande was in Frankrijk.

Die laatste opmerking raakt aan hetgene dat dit boek misschien wel het interessantste maakt: hoe dachten vrije geesten, van betere komaf en gewend zich uit te drukken in het Frans en dus de Franstalige wereld als het centrum van de cultuur te zien, over aanloop van de Franse revolutie? Vertaalster Van den Bergh stelt in haar voorwoord dat er zich gaandeweg een splitsing voordoet tussen de politiek wat meer onthechte Verlichtings-denker Van Zuylen en de Romanticus Constant – de laatste zou ook de politiek ingaan. 

De relatie tussen de twee was zeker ook een intellectuele. Als je afziet van het gender van de betrokkenen, doet ze wel denken aan de ideale liefde tussen een oudere leraar en een jongere leerling die bij de oude Grieken een ideaal lijkt te zijn geweest. Constant kon zich optrekken aan de veel jongere Van Zuylen. Van Zuylen kon zich meten met een interessante jongere geest. Hun verhouding leverde voor beiden, én voor de cultuur, zo een heleboel op.

Vertaling: Greetje van den Bergh