Eva Rovers. Nu is het aan ons. Oproep tot echte democratie. De Correspondent, 2022.

De mensheid worstelt met grote problemen: we zijn met acht miljard mensen, dat is misschien op zich al een probleem, maar daarnaast zijn er kwesties die ons allemaal aangaan, en die we toch niet opgelost krijgen. 

Hoe richten we onze samenleving bijvoorbeeld zo in dat een maximaal aantal mensen kan meepraten over zaken die belangrijk zijn voor het eigen leven. 

Hoe zorgen we ervoor dat we de klimaatverandering, hoe ver doorgeschoten die ook al is, niet nóg verder doorschiet? Of hoe gaan we op zijn minst om met de gevolgen van die verandering?

In een boek in 2022 verbond Eva Rovers die twee onderwerpen aan elkaar. De moderne partijdemocratie is niet in staat gebleken om de klimaatproblemen op te lossen. Diezelfde partijdemocratie zorgt er bovendien voor dat sommige stemmen – bijvoorbeeld die van de theoretisch opgeleiden – beter gehoord worden dan andere – bijvoorbeeld die van de praktisch opgeleiden. En dus moeten we toe naar een andere vorm van democratie, een deliberatieve, één waarin burgers niet tegenover elkaar staan, zoals de moderne partijdemocratie verlangt (bah, jij hoort bij de verkeerde partij), maar met elkaar in gesprek gaan, zich samen laten informeren en zo proberen gezamenlijk tot een oplossing te komen.

Eva Rovers noemt dat zelf 'echte democratie' en zoekt haar inspiratie in de 'burgerberaden' die er rondom het jaar 2020 op verschillende plaatsen werden gehouden, en waar door gewogen loting geselecteerde burgers (de weging is nodig om te zorgen dat het beraad de demografische samenstelling van de bevolking qua leeftijd, gender, opleiding, enz. zo goed mogelijk weerspiegelt) weken lang samen met elkaar in gesprek gaan. In Ierland leidde een en ander bijvoorbeeld tot een doorbrak in het daar al decennia lang politiek gestagneerde beleid over abortus: het burgerberaad kwam met voorstellen die radicaler waren dan de partijpolitiek zou hebben aangedurfd.

Ach, 2022, het jaar dat je nog kon denken dat het eerdere populisme vooral een wake up call betrof, een teken dat een groot deel van de bevolking ongelukkig was onder de huidige democratie, en niet iets dat zich zou nestelen in de haarvaten van de samenleving en de democratie, onecht of echt, zou afschaffen onder het mom van dat de grote leider wel wist wat er goed was voor de wereld.

Populisten zijn tegen alle vormen van democratie, omdat ze niet willen dat mensen echt iets te zeggen hebben, laat staan een representatieve doorsnede van de samenleving: alleen wie tot 'het volk' behoort mag meepraten, en toevallig is iedereen in 'het volk' het bij voorbaat eens met de leider. 

Het werpt nu al, nog maar drie jaar na het verschijnen van het boek, een smartelijk licht op het sympathieke pleidooi van Rovers, zo volkomen redelijk dat het alleen al om die reden gevaarlijk links is. Als men in Amerika hoort van dit boek, zal men het verbieden. 

We hebben echte democratie nodig, we hebben iedere vorm van democratie nodig.