Emilia Roig haalt in haar boek Das Ende der Ehe zoveel overhoop dat je af en toe je afvraagt wat je eigenlijk aan het lezen bent. De sleutel komt pas ergens in het laatste derde deel van het boek, waarin ze stelt dat we niet altijd alles met ratio en verstand moeten benaderen. Dat emoties soms belangrijk zijn. Dat woede een edele emotie is.
Das Ende der Ehe is een woedend boek, en dat verklaart dat Roig niet altijd logisch te begrijpen is. Haar pleidooi lijkt me vooral een pleidooi tegen het patriarchaat, maar waarom een aanval op het huwelijk daarin zo urgent is, maakt ze wat mij betreft nooit echt duidelijk. Een serieuze kwestie is dat ongelijkheid precies in het privé-domein lang buiten beeld is gebleven, terwijl juist in dat domein die ongelijkheid misschien wel heel taai en geniepig is. Maar is dat dan ook een pleidooi om geen contracten te sluiten?
Deels gaat Roig ook tekeer tegen relaties van vrouwen met mannen – ze is zelf ooit met een man getrouwd geweest en noemt zich nu bewust en trots lesbisch. Dat kan ik dan nog volgen. Maar lesbische vrouwen trouwen, in Nederland én in Duitsland, ook al sinds enige tijd. Volgens Roig doen ze dat omdat ze heteronormativiteit hebben geïnternaliseerd, inclusief de ongelijkheid die er volgens haar automatisch in een huwelijk sluipt. Maar zelfs als je dat allemaal gelooft weet ik nog steeds niet waarom dit instituut hét bolwerk van het patriarchaat zou zijn.
Rationeel moet je het ook allemaal niet willen lezen, geloof ik. Roig heeft het heel vaak over 'veel mannen vinden dit' of 'sommige vrouwen dat', maar zulke beweringen worden nooit gestaafd, niet met cijfers, niet met andere vormen van bewijs. Ze is daarnaast bijvoorbeeld ook aanhanger van de idee dat het patriarchaat een kapitalistisch instituut is, maar legt niet uit hoe het dan kan dat er allerlei toch niet echt kapitalistische samenlevingen (communistische landen, het antieke Rome) toch niet echt voorbeelden zijn van gelijkwaardigheid tussen man of vrouw, en trouwens ook niet wat het kapitalisme eigenlijk heeft aan die ongelijkheid.
Heel even raakt Roig aan dat het handig is als vrouwen thuis blijven zodat de man alles kan geven aan zijn baan – maar waarom die verdeling volgens genders zou moeten, of dat het niet beter is als iedereen bijdraagt aan een steeds grotere productie én consumptie, maakt ze niet duidelijk. Je krijgt de indruk dat de redenering vooral is: patriarchaat = slecht, kapitalisme = slecht, dus patriarchaat = kapitalisme.
Het meest verwarrend vind ik misschien nog een over vele pagina's uitgesmeerde tirade tegen penetratie tijdens seks, omdat dit een teken zou zijn van patriarchale onderdrukking. Die tirade wordt onderbroken door een passage over culturen die een woord zou hebben waarin penetratie vanuit vrouwelijk perspectief wordt gezien ('de penis inslikken' of zoiets) en beëindigd met een passage waarin wordt verteld dat ook in allerlei queer-combinaties penetraties voorkomen. Wat nu precies het punt hiervan is, wordt dus niet duidelijk.
Behalve dat het boek dus een honderden pagina's voortdurende woede-uitbarsting is, en een zeer eloquente en in veel opzichten ook volkomen terechte.
Ik kan me vooral vinden in Roigs pleidooi, aan het einde, om te streven naar een wereld waarin we het belang van gender minimaliseren. We registreren het niet meer, we trekken ons er niet veel meer van aan. Wat iemand in diens broek heeft zitten, kun je toch al niet zien, in wat voor dingen in andermans broek iemand geïnteresseerd is evenmin. Roig lijkt vooral te denken dat er daarna helemaal geen genderrollen meer zijn, ik zou eerder zeggen: laat iedereen uit het rollenpakket kiezen wat die persoon ligt.
Juist doordat het regelmatig zo onredelijk is, zet Roigs boek echt aan het denken, over je eigen rol, over je eigen plaats, over de samenleving waar we in zitten. Ik heb af en toe flink zitten morren tijdens het lezen, maar ik ben blij dat ik het helemaal gelezen heb.
Reacties