De novelle Letselschade (2022) gaat over thema's waar meer schrijvers over hebben geschreven: het belang van verhalen in ons leven, de manier waarop ons leven eigenlijk tot een verhaal gemaakt heeft. Vonne van der Meer weet er een draai aan te geven die heel reëel is, heel aards, maar tegelijkertijd heel origineel, nog maar weinig of misschien nog nooit op deze manier beschreven.
Een jonge studente heeft een ski-ongeluk gehad, Lucia, dat zeer slecht is afgelopen: ze heeft er een dwarslesie aan overgehouden. De novelle over haar gesprekken met een letselschade-expert die een rapport wil schrijven om een claim te kunnen leggen bij de maker van Lucia's ski's. Hoeveel miljoenen zou hij eruit kunnen slepen? Dat hangt ervan af hoeveel aanwijzingen hij in Lucia's verleden kan vinden over haar toekomst; en als hoe stralend hij die toekomst kan beschrijven. Wat een geweldige baan ze had kunnen krijgen, wat een gelukkig leven ze had kunnen leiden met een partner met eveneens een goed inkomen, hoe gelukkig ze met haar kinderen zou zijn geweest.
Bevoordeelde
Terwijl de expert zijn rapport in wording in sessies aan haar voorleest, begint Lucia zich steeds meer tegen het geschetste beeld te verzetten. Er is ook heel veel niet goed gegaan in haar leven, haar jeugd was met een alcoholische moeder al niet zo gelukkig als voorgesteld, ze twijfelde eigenlijk of ze haar studie wel zou afmaken en niet liever iets met haar handen zou gaan doen, als ze kinderen had gekregen had een van hen misschien wel een ongeluk gehad, en hoe was ze er dan aan toe geweest.
De meeste beschrijvingen gaan langs me heen maar bij het woord trampoline zie ik een kind voor me dat op mij lijkt. Ze is even roekeloos en springt hoger en hoger, schiet als een raket de lucht in, heeft de landing niet onder controle en komt na een achterwaartse salto even verderop in het gras neer. Smakt daarbij met haar hoofd tegen een tamelijk grote tuinkabouter, vergissing ander milieu, tegen een bronzen beeldhouwwerk.
Van wie is het verhaal van Lucia's leven eigenlijk precies? En kun je dat wel in euro's uitdrukken. De grote doorbraak in haar inzicht komt als ze ontdekt dat een leeftijdsgenoot die een soortgelijk lot heeft ondergaan maar op het oog een minder briljant leven tegemoet zag, een veel kleiner bedrag lijkt te krijgen dan zij. Dan neemt Lucia definitief haar verhaal in eigen hand, en laat dat niet langer het verhaal zijn van een 'benadeelde' maar van een 'bevoordeelde'.
Levensvragen
Zoals in veel andere van Van der Meers romans en novellen kun je zeggen dat een verhaal, in dit geval het verhaal van Lucia's leven, zelf een rol speelt in het overkoepelende verhaal van haar ontmoetingen met de schade-expert. Tegelijkertijd weet het allemaal nooit abstract omdat Van der Meer steeds weer haar personages heel goed weet te observeren, steeds weer een detail vindt. Lucia betrapt haar expert er op zeker moment op dat hij naar haar borsten kijkt. Daarvoor vindt de schrijfster dan een volmaakte metafoor:
Mijn blik glijdt of gleed ook weleens naar de gulp van een wildvreemde, en erger nog naar die van vrienden of huisgenoten. Als het slachtoffer het dan merkte wist ik me ook geen raad. Ik had moeten zeggen: misverstand, ik wil niets van je. Niet mijn hand op je kruis leggen of je piemel zien. Denk niet dat je me op een geheim verlangen betrapt, op iets anders dan de blik zelf. Die is sterker dan ik en gaat soms met me op de loop, een Gilles de la Tourette van de ogen.
Ook een ander steeds terugkerend thema van Van der Meer zit daarmee verwerkt in Letselschade: ons menselijk onvermogen om elkaar te begrijpen. De letselschade-expert kan alleen een oppervlakkig beeld van zijn cliënte, de 'benadeelde' schetsen, maar omdat we af en toe ook in zijn hoofd kunnen kijken, weten we dat hij ondertussen met eigen problemen worstelt waar Lucia nooit iets van zal weten. Zoals ook Lucia's moeder vooral na het ongeluk wel haar best doet om haar dochter te begrijpen, maar daar nooit in slaagt.
Van der Meer is de hedendaagse Nederlandse schrijver met misschien wel de gaafste verhaaltechniek. Ze weet een novelle als deze zo af te wikkelen dat de lezer de hele tijd bij de les blijft. Er zitten voldoende wendingen
Reacties