Ervaringen, daar is het ons eenentwintigste mensen om te doen, schrijft Christine Rosen. En tegelijkertijd worden onze ervaringen in een digitale wereld steeds minder reëel. We hebben geen geduld meer om zelfs maar een paar seconden te wachten, we kijken elkaar op straat niet meer aan, laat staan dat we een praatje maken, we schrijven niet meer met de hand, we hebben altijd en overal afleiding en afleiding nodig.
Ik schrijf het nu even op in Rosens stijl, al begon die er bij mij steeds meer in te hameren: We. We. We.
Rosen is dol op het voornaamwoord van de eerste persoon meervoud. Ik word daar opstandig van. Want wie bedoelt ze nu precies? Hoort ze er om te beginnen zelf ook bij? Is het alleen maar een wat laffe manier om de lezers aan te spreken? Of er juist een van de hele mensheid? (Of alleen van de westerse mens, want in de praktijk schrijft ze vooral over Amerika en verder soms toevallig een beetje over Europa.)
En is het dan allemaal al zó erg? Is er soms geen ontsnappen meer mogelijk uit dit we?
Rosens boek is gebaseerd op heel veel onderzoek, weliswaar niet van anderen en niet van haarzelf – maar ik heb de indruk dat ze daar altijd getrouw verslag van doet. En toch voelt het niet juist, het klinkt té alarmistisch, té apodictisch, ze wentelt zich té zeer in een doemscenario, dat bovendien in haar gevoel nauwelijks actoren lijkt te hebben. 'We' glijden simpelweg allemaal met elkaar langzaam af.
Ze is ook weinig kritisch op die scenario's. Op een bepaald moment begon ik te beseffen: een heleboel van de doemscenario's gaan ook over mensen die boeken lezen. Ook zij verliezen zich in een wereld die niet degene is die zich omringt, kijken mensen terwijl ze lezen niet aan, gaan niet naar buiten om een bloem te plukken, zijn zo bang voor verloren minuten dat ze altijd een boek bij zich hebben om er zich in te verdiepen. Heel veel van Rosens bezwaren tegen 'ervaringen' op het internet gaan ook op voor het lezen van boeken. Zelfs van haar eigen boek.
Is boeken lezen dus ook onderdeel van 'the extinction of experience'? Moeten we ook boeken lezen bestrijden door: naar buiten te gaan, onze medemensen in de ogen te kijken, bloemenkransen te knopen en in de zon te zitten? En worden alle mensen die dat nu aan het doen zijn door Rosen wel voldoende gezien?
Reacties