Elsa Morante. History: A Novel. London: Penguin Books, 2001. (La Storia, 1974)

Vertaling: William Weaver.

Volgens een citaat op het omslag is dit 'een van de weinige romans in enige taal die de totale verschrikking van Hitlers oorlog weergeeft.' Dat lijkt op het eerste gezicht vreemd, bijvoorbeeld omdat 300 van de 750 pagina's zich afspelen in de jaren 1946 en 1947, of omdat het slechts gaat om een handjevol personen van wie niemand ooit een concentratiekamp van binnen ziet.

Maar de achterflap heeft gelijk. Juist door de doorwerking van die afschuwelijke oorlog te laten zien in de levens van een paar arme drommels, juist ook in de doorwerking van de jaren dat de oorlog voor de Grote Geschiedenis is afgelopen.

Want dat is een van de duidelijke thema's van La Storia, de onbewuste, gruwelijke, alles verterende kracht van de geschiedenis die maar doordendert en het leven van de mens onverschillig vermorzelt.

We zien dat aan de hand van het leven van een vrouw, die toevallig joods blijkt te zijn — zonder Hitler had Ida dat waarschijnlijk nooit geweten — en haar kinderen, één van haar Italiaanse man, en één van een jonge Duitse soldaat-verkrachter, en het gaat over een aantal mensen met wie ze in aanraking komt, in het bijzonder de joodse jongeman Davide. Ida is van iedereen uiteindelijk de enige die de oorlog overleeft, al is dat vanaf 1947 tot haar dood in een staat van totale apathie, bewegingsloos op een stoel in een gekkenhuis.

Het verpletterende aan dit boek is misschien wel dat de verkrachter helemaal niet zo'n slechte jongen is. En dat het allerergste dat Davide overkomt is dat hij tijdens de oorlog in woede met een laars het hoofd van een SS'er vertrapt — een SS'er die daarbij zachtjes weent. Het allerergste aan de Geschiedenis — de delen van dit boek hebben de namen van jaren, en ieder deel wordt ingeleid met een zakelijke opsomming van gebeurtenissen in de grote wereld, de geschiedenis die op de achtergrond almaar voortwoekert &mdash is misschien wel dat ze ons kan veranderen in monsters.

Wat een ontstellend boek, zo vol dood en tegelijertijd zo vol leven en levenslust. De geschiedenis verscheurt en vertrapt ons, en tegelijkertijd is er voor altijd dit boek, waarin een klein jongetje in een hut een kostbare schat vindt: een munt van de Giro d'Italia.